Кітап басып шығару технологиясы мен кітап дизайнының дамуы
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2020.v55.i1.15Кілттік сөздер:
кітап, полиграфия, дизайн, кітап басып шығару құрылғысы, ою-өрнек, Konіса Mіnoltа.Аннотация
Мақаланың мақсаты кітаптың дамуын зерттеп қана қоймай, кітап безендірілуіндегі ою-өрнектердің қолданылуының пайда болуы және кітап басып шығару станоктарының технологиясын зерттеу. Кітап ең алғаш қыш текшелер мен қамысқа (папирус) жазылған. Кітап
– мерзімсіз басылым. Еуропада XV ғасырға дейін кітаптарды мыңдаған дін мұғалімдері қолмен жазған. Олардың көбісі монахтар болды. Кітаптар қолмен жазылғандықтан ұзақ уақытты алды, сол себептен кітаптар оқырмандарға жетіспейтін болған. Оларды өндірудің қарапайым және арзан әдісі қажет болды. Бұл әдісті неміс өнер тапқышы Иоганн Гутенберг ойлап тапқан. Шығыс елінде де бұл әдіс дамыған. Неміс өнер тапқышы кітап басып шығару станогының әріптерін темірден жасаса, ал қытайлықтар бұл әдісті ағаштан жасаған. Осындай әдіспен кітапты басып шығарған кезде, оны безендіру кезіндегі ою-өрнектер қолмен салынған. Қазіргі компьютерлік техниканың дамыған кезінде кітапты безендіру және ою-өрнекпен көркемдеу бірден электрондық түрде жасалады. Кітап басып шығару (грек тілінен аударғанда – [κνίζνυΐ] – του βιβλίου σφραγίδα – көп жазылым) – бұл бір мәтіннің немесе суреттің көп мөлшерде көбеюі. Әлемде әртүрлі тілдерге және диалектілерге бейімделген шамамен 8000 әліпби және олардың нұсқалары бар. Ең көп таралған латын негізіндегі алфавиттер болып саналады.
Зерттеу жұмысының методикалық әдістері кітап басып шығарумен қатар, кітап дизайнындағы ою-өрнектердің үйлесімділігін қарастыру. Кітап дизайнын жасап қана қоймай, кітапты басып шығару кезінде қандай қағаз түрлері қолданылатынын қарастыру. ХХІ ғасырдың кітап басып шығару техникасының дамығын уақытында кітаптарды әртүрлі қағаз түрлерімен басып шығаруға болады. Мысалы, қазіргі таңда біраз баспалар мен баспа үйлеріндегі кітап басып шығару машиналарын салыстыра отырып, олардың артықшылықтары мен кемшіліктерін зерттеу және әр елдің кітап басып шығару әдіс-тәсілдерін қарастыру. Сонымен қатар Konіса Mіnoltа сандық машинасы мен офсеттік машиналарының айырмашылықтары мен типографияда қолданылуы. Сандық машиналар кітаптың тиражын аз көлемде шығарса, офсеттік машиналар кітаптың тиражын 1000-нан аса көлемде шығарады.
Зерттеу жұмысының құндылығы қазақ елінің ою-өрнегі мен шығыс елдерінің ою-өрнектерін кітап дизайнында үйлесімділікпен безендіру. Кітап дизайнын заманауи үлгіде жасап шығару.
Библиографиялық сілтемелер
Балалар энциклопедиясы (2011) / құраст. Б.Ө. Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы» баспасы. – 264 б.
Варбанец Н.В. (1980). Йоханн Гутенберг и начало книгопечатания в Европе: монография. – М.: Изд-во «Книга». – 306 с. Vermeer L. (2016). The Сomрlete Саnаdіаn Book Edіtor. – Саnаdа. – 392 р.
Кнабе Г.А. (2006). Энциклопедия дизайнера печатной продукции. Профессиональная работа. – М.: Издательский дом
«Вильямс».
Кнабе Г.А. (2007). Оперативная полиграфия. Организация бизнеса и эффективное управление цифровой мини-типогра- фией. – М.: «Вильямс». – С. 240.
Козлова Е.Б. (2008). История печатных средств информации: учеб. пособие. – М.: МГУП. – 202 с.
Немировский Е.Л. (2000). Изобретение Иоганна Гутенберга. Из истории книгопечатания. Технические аспекты. – М. Немировский Е.Л. (2000). Изобретение Гутенберга. – М.: Наука. – С. 73–79.
Немировский Е.Л. (1989). Иоганн Гутенберг. Около 1399–1468 / отв. ред. А.С. Мыльников. – М.: Наука. – 320 е., ил. (Научно-биографическая литература).
Розета Мус, Ойана Эррера и др. (2013). Управление проектом в сфере графического дизайна = А Grарhіс Desіgn Рrojeсt from Stаrt to Fіnіsh. – М.: Альпина Паблишер, 2013. – 220 с.
Штоляков В. (2013). МГУП им. Ивана Федорова // КомпьюАрт 8’2013.
Интернет ресурстар:
httр://www.gutеnbеrg.dе/еrfіndung/іndеx.рhр httрs://wоrks.dоklаd.ru/vіеw/0DuRАVz8mlU.html httрs://www.рrоzа.ru/2012/01/08/475 httр://lоvеrеаd.ес/rеаd_bооk.рhр?іd=69294&р=1 httрs://www.tyроlеxіkоn.dе/gutеnbеrg-jоhаnnеs/ httрs://www.аbtір.ru/аrtісlеs/аrtісlе-03.рhр
httрs://luxe-рress.ru/equірment-teсhnologіes/tsіfrovаjа-рeсhаtnаjа-mаshіnа-konіса-mіnoltа-bіzhub-рro-105112001200р.html
Rеfеrеnсеs
Andrejchuk Ju. (1998). Kel’tskie ornamenty. Tipologija, jelementy, shrifty. [Celtic ornaments. Typology, Elements, Fonts]. М.
1988.
Balalar jenciklopedijasy (2011) / kurast. B.O. Zhakyp [Children’s encyclopedia]. – Almaty: «Qazaq jenciklopedijasy» baspasy.
– 264 b.
Knabe G.A. (2006). Jenciklopedija dizajnera pechatnoj produkcii. Professional’naja rabota [Encyclopedia of the designer of printed materials. Professional work]. – M: Izdatel’skij dom “Vil’jams”.
Knabe G.A. (2007). Operativnaja poligrafija. Organizacija biznesa i jeffektivnoe upravlenie cifrovoj mini-tipografiej [Operational printing. Business organization and effective management of digital mini-printing]. – M.: «Vil’jams». – S. 240.
Kozlova E.B. (2008). Istorija pechatnyh sredstv informacii: ucheb. Posobie [The history of print media: textbook. allowance].
– M.: MGUP,– 202 s.
Nemirovskij E.L. (2000). Izobretenie Ioganna Gutenberga. Iz istorii knigopechatanija. Tehnicheskie aspekty [The invention of Johannes Gutenberg. From the history of typography. Technical aspects]. – M.
Nemirovskij E.L. (1989). Iogann Gutenberg. Okolo 1399–1468 [Johannes Gutenberg. Around 1399-1468] / otv. red. A.S. Myl’nikov. – M.: Nauka. – 320 e., il. (Nauchno-biograficheskaja literatura).
Nemirovskij E.L. (2000). Izobretenie Gutenberga [Gutenberg’s invention]. – M.: Nauka. – S. 73–79.
Rozeta Mus, Ojana Jerrera i dr. (2013). Upravlenie proektom v sfere graficheskogo dizajna = A Grarhіs Desіgn Rrojest from
ISSN 1563-0242, еISSN 2617-7978 Хабаршы. Журналистика сериясы. №1 (55) 2020 https://bulletin-journalism.kaznu.kz
Start to Fіnіsh [Project Management in the Field of Graphic Design = A Grhіс Desіgn Рrojeсt from Standard to Fіnіsh]. – M.: Al’pina Pablisher, 2013. – 220 s.
Shtoljakov V. (2013). MGUP im. Ivana Fedorova [MGUP them. Ivan Fedorov] // Komp’juArt 8’2013.
Varbanec N.V. (1980). Johann Gutenberg i nachalo knigopechatanija v Evrope: monografija [Johannes Gutenberg and the beginning of typography in Europe: a monograph]. – M.: Izd-vo «Kniga». – 306 s.
Vermeer L. (2016). The Сomрlete Canadien Book Editor. – Canada. – 392 p.
Internet Resource:
httр://www.gutеnbеrg.dе/еrfіndung/іndеx.рhр httрs://wоrks.dоklаd.ru/vіеw/0DuRАVz8mlU.html httрs://www.рrоzа.ru/2012/01/08/475 httр://lоvеrеаd.ес/rеаd_bооk.рhр?іd=69294&р=1 httрs://www.tyроlеxіkоn.dе/gutеnbеrg-jоhаnnеs/ httрs://www.аbtір.ru/аrtісlеs/аrtісlе-03.рhр
httрs://luxe-рress.ru/equірment-teсhnologіes/tsіfrovаjа-рeсhаtnаjа-mаshіnа-konіса-mіnoltа-bіzhub-рro-105112001200р.html
