Жергілікті және халықаралық БАҚ көздеріндегі наразылық көңіл-күйдің жариялануы
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2021.v62.i4.08Аннотация
Бүгінде әлемнің бір немесе басқа елінде әлеуметтік шиеленістің өсуіне байланысты оқиғалар болып жатыр. Нәтижесінде соңғылардың бірі - жеке адамдардың, топтардың, жалпы қоғамның наразылық әрекеттерінің әр түрлі формалары. Бұл мақалада біз өткен жылы қазақстандық аудиторияның митингілер мен наразылықтар бойынша мол тәжірибесі бар екенін ескере отырып, наразылық көңіл-күй проблемалары мен оның қазақстандық БАҚ-та жариялану ерекшеліктерін жалпылама талдаймыз. Жұмыстың мақсаты – республикалық «Ана тілі» және «Айқын», «Tengrinews» ақпараттық порталы және «Азаттық радио» халықаралық сайты, «Қазақстан» ұлттық телеарнасы секілді жергілікті және халықаралық бұқаралық ақпарат құралдарында наразылық сезімдерін жариялауды қарастыру. Жұмыс сайттарда, газеттерде және теледидарда митингтерді жариялау мәселелерін зерттеуге бағытталған.
Ғылыми мақала тақырыбының ғылыми және практикалық маңызы - бұл процестің сапасын жақсарту және оқырмандар мен мемлекеттік қызметкерлер арасындағы қарым -қатынасты үйлестіру үшін бұқаралық ақпарат құралдары мен митингілердің өзара әрекеттесуін талдау. Сондай-ақ, жалпылама талдау арқылы жариялаудың ерекшеліктерін ашып, қазіргі қазақстандық БАҚ айнасындағы наразылық көңіл-күй тақырыбының орны мен маңыздылығын анықтау.
Зерттеу әдістеріне елдегі наразылық кезінде материалдардың қамтылуын бақылау, мазмұнды талдау, әдебиеттерге шолу, статистикалық әдіс (әлеуметтік сауалнама), сараптамалық түсініктеме кірді. Зерттеудің әдіснамалық негізі шетелдік және отандық ғалымдардың тақырып бойынша мақалалары болды.
Материалды зерттеу келесі нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік берді: отандық БАҚ наразылық көңіл-күйіне байланысты оқиғаларды шынайы түрде толық жеткізбейді. Баспа басылымдарында Қазақстандағы митингілер туралы ақпарат тым аз. Интернет-басылымдардың ішінде наразылық акцияларының барлығына дерлік репортаждар, фотосуреттер, бейне суреттер жасалған тек бірнеше ақпараттық порталдар бар. Митингтердің жиі көбеюіне қарамастан, басқа медиа порталдар өз журналистерін жіберген кезде көптеген БАҚ басқа ақпарат көздеріне сілтеме жасайды. Жоғарыда аталған себептерге байланысты кейбір қазақстандықтар жергілікті жаңалықтарды шетелдік ақпарат көздерінен оқиды.
Зерттеу қазақстандық журналистиканың наразылық көңіл-күйіне қатысты мәселелерін жүйелеуге мүмкіндік берді: интернетте жалған ақпараттың көп болуы, оқырмандардың медиа сауаттылығының болмауы, үкіметтің шектеулері, шенеуніктерден немесе министрліктерден алынған ақпараттың жеткіліксіздігі билік органдарының статистикалық мәліметтері.
Жұмыс нәтижелері журналистерді деректермен қамтамасыз етудің заманауи бұқаралық ақпарат құралдарындағы жағдайды жақсарту стратегиясын әзірлеуде, сондай -ақ оқырмандарға сенімді ақпаратпен қамтамасыз етуде практикалық маңызы бар.
Кілт сөздер: митинг, наразылық, сөз бостандығы, медиа сауаттылық, әлеуметтік желілер, жалған ақпарат.
Библиографиялық сілтемелер
Boyle, Michael P., Michael R. McCluskey, Narayan Devanathan, Susan E. Stein, and Douglas McLeod. 2004. “The Influence of Level of Deviance and Protest Type on Coverage of Social Protest in Wisconsin from 1960 to 1999.” Mass Communication and Society 7 (1): 43–60.
Galtung, Johan. Undated. Violence, War, and Their Impact on Visible and Invisible Effect of Violence. onlineAvailableat http://them.polylog.org/5/fgj-en.htm(August 9, 2014).
Gamson, Washington (1992). Talking about politics. Cambridge: Cambridge University Press.
Gans, Herbert J. 1979. Deciding What’s News: A Study of CBS Evening News, NBC Nightly News, Newsweek, and Time. New York: Pantheon Books
Goodwin, J., Jasper, M.J., & Polletta, F. (2000). The Return of the Repressed: The Fall and Rise of Emotions in Social Movement Theory. Mobilization: International Journal, 5 (1), 65-83. [Links]
Herman, Edward S., and Noam Chomsky. 1988. Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. New York: Pantheon
Klandermans, B. (2004). “The demand and supply of participation: social-psychological correlates of participation in social movements,” in The Blackwell Companion to Social Movements, eds D. A. Snow, S. A. Soule, and H. Kriesi (Oxford: Blackwell), 360–379.
Oliver, Pamela E., and Daniel J. Myers. 1999. “How Events Enter the Public Sphere: Conflict, Location, and Sponsorship in Local Newspaper Coverage of Public Events.” American Journal of Sociology 105 (1): 38–87.
Turner, R. H. and Killian, L. M. (1987). Collective Behavior (3rd ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, Inc.
Электронные ресурсы
В МВД рассказали о попытках проведения незаконных митингов. Polisia.kz; https://polisia.kz/ru/v-mvd-rasskazali-o-popytkah-provedeniya-nesanktsionirovannyh-mitingov/
Закон Республики Казахстан от 25 мая 2020 года № 333-VI «О порядке организации и проведения мирных собраний в Республике Казахстан» https://online.zakon.kz/document/?doc_id=36271780&doc_id2=36271780#activate_doc=2&pos=180;-99&pos2=211;-103
Законопроект Казахстана подорвет свободу собраний https://www.hrw.org/news/2020/03/31/kazakhstan-draft-law-would-undermine-freedom-assembl
Задержания на площадях и на выходе из дома. Препоны для журналистов https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-detentions-activists-almaty-nur-sultan-regions/29930475.html
Казахстан: испытание «транзитом власти». Доклад Chatham House. 2019 //URL: https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/CHHJ8054-RUSSIAN-Kazakhstan-Report-FINAL.pdf
Лиллис, Д. Казахстан: испытание «транзитом власти». Доклад Chatham House. 2019 //URL: https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/CHHJ8054-RUSSIAN-Kazakhstan-Report-FINAL.pdf
Новый закон о мирных собраниях. Как теперь проводить митинги, шествия и пикеты. Инструкция https://informburo.kz/stati/novyy-zakon-o-mirnyh-sobraniyah-kak-teper-provodit-mitingi-shestviya-i-pikety-instrukciya.html
«Общество стало другим». Эксперты — о том, что показали минувшие выборы https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-experts-about-presidential-election/29990712.html
Плюсы и минусы нового закона о митингах в Казахстане https://cabar.asia/ru/plyusy-i-minusy-novogo-zakona-o-mitingah-v-kazahstane#_ftn5
Послание Президента Касым-Жомарта Токаева народу Казахстана; Youtube, 10:21. https://youtu.be/Z_VItvv0IXM
Резолюция о ситуации с правами человека в Казахстане; КМБЧ; https://bureau.kz/monitoring_2/mejdunarodnye_otchety_2/rezolyuciya_o_situacii_s_pravami_cheloveka_v_kazakhstane_2018/
Тенденция изучать протестные настроения в аулах. Дают ли...
rus.azattyq.org›a/31318503.html_2021
Másele. Митинг - топтар мен тоқтардың ойыны. Қарапайым халық сол ойында ойыншық боп кетпеуі үшін... https://qazaqstan.tv/videos/12825
References
Almeida, Paul, and Mark Lichbach. 2003. “To the Internet, from the Internet: Comparative Media Coverage of Transnational Protests.” Mobilization 8 (3): 249–72
Boyle, Michael P., Michael R. McCluskey, Narayan Devanathan, Susan E. Stein, and Douglas McLeod. 2004. “The Influence of Level of Deviance and Protest Type on Coverage of Social Protest in Wisconsin from 1960 to 1999.” Mass Communication and Society 7 (1): 43–60.
Galtung, Johan. Undated. Violence, War, and Their Impact on Visible and Invisible Effect of Violence. onlineAvailableat http://them.polylog.org/5/fgj-en.htm(August 9, 2014).
Gamson, Washington (1992). Talking about politics. Cambridge: Cambridge University Press.
Gans, Herbert J. 1979. Deciding What’s News: A Study of CBS Evening News, NBC Nightly News, Newsweek, and Time. New York: Pantheon Books
Goodwin, J., Jasper, M.J., & Polletta, F. (2000). The Return of the Repressed: The Fall and Rise of Emotions in Social Movement Theory. Mobilization: International Journal, 5 (1), 65-83. [Links]
Herman, Edward S., and Noam Chomsky. 1988. Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media. New York: Pantheon
Klandermans, B. (2004). “The demand and supply of participation: social-psychological correlates of participation in social movements,” in The Blackwell Companion to Social Movements, eds D. A. Snow, S. A. Soule, and H. Kriesi (Oxford: Blackwell), 360–379.
Oliver, Pamela E., and Daniel J. Myers. 1999. “How Events Enter the Public Sphere: Conflict, Location, and Sponsorship in Local Newspaper Coverage of Public Events.” American Journal of Sociology 105 (1): 38–87.
Turner, R. H. and Killian, L. M. (1987). Collective Behavior (3rd ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall, Inc.
Electronic resources
Kazahstan: ispytanie «tranzitom vlasti». Doklad Chatham House. [Kazakhstan: a test of "power transit] 2019 //URL: https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/CHHJ8054-RUSSIAN-Kazakhstan-Report-FINAL.pdf
Lillis, D. Kazahstan: ispytanie «tranzitom vlasti». Doklad Chatham House. [Kazakhstan: a test of "power transit] 2019 //URL: https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/CHHJ8054-RUSSIAN-Kazakhstan-Report-FINAL.pdf
Novyj zakon o mirnyh sobraniyah. Kak teper' provodit' mitingi, shestviya i pikety. Instrukciya https://informburo.kz/stati/novyy-zakon-o-mirnyh-sobraniyah-kak-teper-provodit-mitingi-shestviya-i-pikety-instrukciya.html
Másele. Miting - toptar men toқtardyң ojyny. Қarapajym halyқ sol ojynda ojynshyқ bop ketpeuі үshіn... https://qazaqstan.tv/videos/12825
Plyusy i minusy novogo zakona o mitingah v Kazahstane [New law on peaceful assemblies. How to hold rallies, processions and pickets now]https://cabar.asia/ru/plyusy-i-minusy-novogo-zakona-o-mitingah-v-kazahstane#_ftn5
Poslanie Prezidenta Kasym- ZHomarta Tokaeva narodu Kazahstana; [Message from President Kassym-Zhomart Tokayev to the people of Kazakhstan] Youtube, 10:21. https://youtu.be/Z_VItvv0IXM
Rezolyuciya o situacii s pravami cheloveka v Kazahstane; [Resolution on the human rights situation in Kazakhstan] https://bureau.kz/monitoring_2/mejdunarodnye_otchety_2/rezolyuciya_o_situacii_s_pravami_cheloveka_v_kazakhstane_2018/
V MVD rasskazali o popytkah provedeniya nezakonnyh mitingov. [The Interior Ministry told about attempts to hold illegal rallies] Polisia.kz; https://polisia.kz/ru/v-mvd-rasskazali-o-popytkah-provedeniya-nesanktsionirovannyh-mitingov/
Zakon Respubliki Kazahstan ot 25 maya 2020 goda № 333-VI «O poryadke organizacii i provedeniya mirnyh sobranij v Respublike Kazahstan» [On the procedure for organizing and holding peaceful assemblies in the Republic of Kazakhstan] https://online.zakon.kz/document/?doc_id=36271780&doc_id2=36271780#activate_doc=2&pos=180;-99&pos2=211;-103
Zakonoproekt Kazahstana podorvet svobodu sobranij [Kazakhstan's bill to undermine freedom of assembly] https://www.hrw.org/news/2020/03/31/kazakhstan-draft-law-would-undermine-freedom-assembl
Zaderzhaniya na ploshchadyah i na vyhode iz doma. Prepony dlya zhurnalistov https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan-detentions-activists-almaty-nur-sultan-regions/29930475.html
