Қазақ мемлекеттік баспа тарихынан. Ахмет Байтұрсынов пен Смағұл Сәдуақасов
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2022.v63.i1.04Аннотация
Мақалада Қазақстан үкіметінің (KirTSIK) автономды мемлекеттік баспаны құру саласындағы ағымдағы міндеттеріне назар аударылады. Әдістемелік аспект – XX-ғасырдың басындағы мемлекеттік бірегейлік пен аумақтық тұтастықты сақтау міндеттері мен Мемлекеттік Дума депутаттары сауал қойған ұлттық құндылықтар арасындағы тарихи параллельдер. Алаш және Кеңестік Қазақстан кезеңдерінің сабақтастығы сөзсіз; 1920-1930 жылдардағы мемлекеттілік кезеңінде журналистика бұқаралық коммуникация құралы ретінде ерекше орын алғаны белгілі. Тақырыптың библиографиясында Қазақстан мысалында әлеуметтік сұрау тәжірибесінде сабақтастық орнатуға арналған тереңдетілген зерттеулер жоқ.
Зерттеудің мақсаты – ҚазGIZ және Алаш элитасының публицистикасы қандай жағдайда құрылғанын пәнаралық әдістер мен дереккөздер негізінде қайта құру. Мақалада Ахмет Байтұрсынов, Мұхтар Әуезов, Досов, Ермеков, Қаныш Сәтбаев, Смағұл Сәдуақасов және басқа да Алаш қайраткерлерінің өзекті мәселелерге қосқан үлесі талданады. Зерттеу әдістемесі пәнаралық көзқарасқа, диалектика принциптеріне негізделген дереккөздерді талдау мен синтездеуге, дереккөздердің сенімділігін тексеруге негізделген.
Зерттеудің ғылыми-тәжірибелік маңызы Алаш қайраткерлерінің еңбегін түсіндірудегі ұлттық-мәдени және мемлекеттік бірегейлік тақырыбына шоғырланған. Ақпараттық хабарламаларды насихаттауға олардың қосқан үлесі баға жетпес. Бұқаралық коммуникация мәселелеріне қатысты Алаш элитасының көзқарастарын жүйелеу, Қазақстан Республикасының бұқаралық ақпарат құралдары мен кітап баспасының заманауи архитектурасының мазмұны мен әдістемесін құруға негіз болады.
Түйін сөздер: Қазақстан, Алаш, Қазақ мемлекеттік баспасы, журналистика, Шаймерденов Қосшығұл, Байтұрсынов Ахмет, Сәдуақасов Смағұл, медиа-дизайн.
Библиографиялық сілтемелер
Гражданская война в Восточном Казахстане, 1917-1922 г.г. Сборник докум. Семей, 2013. 412 с.
Davies, Robert W.; Wheatcroft, Stephen G. (2006). "Stalin and the Soviet Famine of 1932–33: A Reply to Ellman" (PDF). Europe-Asia Studies. 58 (4): 625–633 p.
Движение Алаш: Сборник материалов судебных процессов над алашевцами. В 3-х томах. 1 кн. – Алматы: ОФ «Дегдар», 2016. 420 с.
Ellman, Michael (2007). "Stalin and the Soviet Famine of 1932–33 Revisited" (PDF). Europe-Asia Studies. 59 (4): 663–693 p.
Ермеков А. Встреча с В.И. Лениным в 1920 г. // Движение Алаш. Апрель 1920-1928 гг. Т. 3. Кн. 1. Алматы: «Ел-шежіре», 2007. С. 150-155.
Fatland E. The Border: A Journey Around Russia Through North Korea, China, Mongolia, Kazakhstan, Azerbaijan, Georgia, Ukraine, Belarus, Lithuania, Poland, ... Finland, Norway, and the Northeast Passage Tapa dura Pegasus Books, 2021. 600 p.
Graziosi, Andrea (2016). Communism and Hunger: The Ukrainian, Chinese, Kazakh, and Soviet Famines in Comparative Perspective. CIUS Press; 2016.176 p.
Конквест, Роберт. Большой террор. Кн. 1. Пер. с англ. Москва: Ракстниекс, 1991. 416 с.
Malia, Martin (1995) – Malia, M. The Soviet Tragedy: A History of Socialism in Russia, 1917 – 1991. Ingles: Free Press, 1995. 592 p.
Sarah C.M. Paine. Imperial Rivals: China, Russia and Their Disputed Frontier. Routledge, 1996. 448 p.
Soggetto Fabrizio. Turn Left at Lenin’s Statue: Travels in Central Asia. Independently published, 2020. 298 p.
Сыдыков Е.Б., Малышева М. П. Сибирь и Казахстан (Национально-территориальное размежевание Сибири и Казахстана. 1919–1922 гг.). Семей, 2010. 390 с.
Сыдыков Е.Б. Российско-казахстанские отношения на этапе становления тоталитарной суперэтнической державы. Монография. – Семей, 2011. 299 с.
Токаев К.-Ж.К.(2020) Интервью газете «Егемен Қазақстан» от 5 мая 2020 года. https://egemen.kz/article/233344-prezident-qasym-zhomart-toqaev-elimiz-bul-qiyndyqtan-shynhdalyp-shyghady
References:
Cameron, Sarah (2018). The Hungry Steppe: Famine, Violence, and the Making of Soviet Kazakhstan (Inglés) Tapa dura: de Cornell University Press, 2018. P. 294.
Davies, Robert W.; Wheatcroft, Stephen G. (2006). "Stalin and the Soviet Famine of 1932–33: A Reply to Ellman" (PDF). Europe-Asia Studies. 58 (4): 625–633 p.
Dvizhenie Alash (2016): [Alash Movement: Collection of materials of the trials of the Alashites]. V 3 tomah. 1 kniga. Almaty: Degdar, 2016. 420 p.
Ellman, Michael (2007). "Stalin and the Soviet Famine of 1932–33 Revisited" (PDF). Europe-Asia Studies. 59 (4): 663–693 p.
Ermekov A. (2007) Vstrecha s V.I. Lenin v 1920 godu [Meeting with V.I. Lenin in 1920 ] // Alash Movement1920-1928 гг. Vol. 3. Almaty, 2007. P. 150-155.
Fatland E. The Border: A Journey Around Russia Through North Korea, China, Mongolia, Kazakhstan, Azerbaijan, Georgia, Ukraine, Belarus, Lithuania, Poland, ... Finland, Norway, and the Northeast Passage Tapa dura Pegasus Books, 2021. 600 p.
Grazhdanskaia voina v Vostochnom Kazakhstane (2013), 1917-1922 gg. Sbornik dokumentov. [Civil war in East Kazakhstan, 1917-1922 Collection of documents]. Semei, 2013. 412 p.
Graziosi, Andrea (2016). Communism and Hunger: The Ukrainian, Chinese, Kazakh, and Soviet Famines in Comparative Perspective. CIUS Press; 2016.176 p.
Konkvest R. (1991) Bolshoi terror [Great terror]. Moscow, 1991. 416 p.
Malia, Martin (1995) – Malia, M. The Soviet Tragedy: A History of Socialism in Russia, 1917 – 1991. Ingles: Free Press, 1995. 592 p.
Sarah C.M. Paine. Imperial Rivals: China, Russia and Their Disputed Frontier. Routledge, 1996. 448 p.
Sidikov E.B., Malisheva M.P. Sibir I Kazakhstan. [Siberia and Kazakhstan (National-territorial delimitation of Siberia and Kazakhstan 1919-1922]. Semei, 2010. 390 p.
Sidikov E.B. Rossisko-kazakhstanskie otnoshenia nae tape stanovlenia totalitarnoi derzhavi [Russian-Kazakh relations at the stage of formation of a totalitarian super-ethnic power]. Semei 2011. 299 p.
Soggetto Fabrizio. Turn Left at Lenin’s Statue: Travels in Central Asia. Independently published, 2020. 298 p.
Tokaev K. (2020) Inetrviu gazete “Egeven Kazakhstan” [Interview to the newspaper "Egemen Kazakhstan"]. 05.05.2020. https://egemen.kz/article/233344-prezident-qasym-zhomart-toqaev-elimiz-bul-qiyndyqtan-shynhdalyp-shyghady
