Журналистік мәтіндегі сенсацияның манипулятивті аспектілері
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2023.v68.i2.04Аннотация
Мақалада журналистік мәтіндердегі сенсация мәселесі қоғамдық сананы манипуляциялау түрі ретінде қарастырылады. Қазіргі кезеңде ақпаратты тұтынудың үлкен көлеміне байланысты әртүрлі медиа платформалар, сондай-ақ телевизиялық ақпараттық, аналитикалық және бос уақытты тарату бір-бірімен қатаң бәсекелестікте екендігі атап өтілді. Журналистер қызметінің басымдығы бағдарламалар рейтингінің қажетті саны болып табылады, сондықтан барған сайын ақпараттық материалдар сенсацияны қамтиды. Мақаланың мақсаты-сенсация құбылысын журналистер белгілі бір идеяларды ілгерілету үшін қолданатын манипуляциялық әдіс ретінде зерттеу. Моральдық-этикалық аспектіден басқа, ақпараттық соғыстардың қазіргі кезеңінде сенсация үгіт-насихат құралына айналады. Мақаланың ғылыми маңыздылығы сенсациялық ақпарат берудің негізгі әдістерін ажыратуға тырысу және ақпаратты таратудың манипуляциялық тәсілдері аясында сенсацияны тану құралдарын ұсыну болып табылады Зерттеу әдістемесі жүйелік тәсілді, салыстырмалы талдау әдісін қарастырады. Зерттеудің нәтижесі қазіргі кезеңдегі жаңа медиа дискурстарды белгілеу болып табылады. Егер журналист өз хабарламаларына ақпараттық және сенсациялық көзқарастарды ажыратпаса, ол қоғамның ақпараттық қажеттіліктерін қамтамасыз етудің орнына жол берілмейтін ақпараттық теріс қылықтар мен тіпті қылмыстар жасайтын жағдайға тап болу қаупі бар. Бұл аспект осы мақаланың ғылыми құндылығын анықтайды. Практикалық маңыздылығы зерттеу нәтижелерін журналистика факультеттерінде "БАҚ тілі мен стилі", "Журналистиканың құқықтық негіздері", "саяси журналистика" және т.б. пәндері бойынша оқытуға, сондай-ақ журналистерге арналған біліктілікті арттыру курстарына енгізу мүмкіндігі болып табылады.
Түйінді сөздер: журналистика, сенсация, журналистік мәтін, БАҚ, теледидар, манипуляция, манипуляциялық әдістер.
Библиографиялық сілтемелер
2. Аронсон Э. ( 2008) Современные технологии влияния и убеждения. Эпоха пропаганды. – Прайм-Еврознак.
3. Архангельская И.Б. (2020) Фейк-ньюс в доцифровую и цифровую эпохи [Электронный ресурс]. Режим доступа: https://cyberleninka.ru/article/n/feyk-nyus-v-dotsifrovuyu-i-tsifrovuyu-epohi
4. Бодрийяр Ж. ( 1972) Реквием по масс-медиа [Электронный ресурс]. Режим доступа: https://gtmarket.ru/library/articles/82
5. Гнедых С. А. (2011) Манипулирование массовым сознанием как один из способов формирования иллюзий в обществе// «Вестник Московского университета». Серия «Гуманитарные науки». №1. - С. 36
6. Godler Y.(2019) Post-Post-Truth: An Adaptationist Theory of Journalistic Verism // Communication Theory. № 1 (29). Pp. 1-19
7. Доценко Е.Л. ( 1997) Психология манипуляции: феномены, механизмы и защита. - М.: Издательство МГУ. — 344 с.
8. Дудинова Е.И. (2012) Этика журналиста: учеб. пособие. – Алматы, изд-во Казак университетi. -236 c.
9. Ильченко С.Н. (2016) Интервью в журналистике: учеб. пособие. - Санкт-Петербург.- 230 с.
10. Klein D. O., Wueller J. R. (2017) Fake news: A Legal Perspective // Journal of Internet Law, April. Vol. 20. № 10. Pp. 5-1
11. Лазутина Г.В. (2006) Профессиональная этика журналиста: учеб. пособие. – М.: изд-во МГУ. – 237 с.
12. Маклюэн М. ( 1973) Галактика Гутенберга. - М.: Академический проект. - 496 с.
13. Мальховская О. СМИ новой реальности: как медиа справляются с последствиями пандемии / Новые известия. [Электронный ресурс] Режим доступа: https://newizv.ru/news/2020-07-24/smi-v-novoy-realnosti-kak-media-spravlyayutsya-s-posledstviyami-pandemii-305606
14. Моль А.А. ( 2008) Социодинамика культуры. - М.:ЛКИ. – С. 237 [Электронный ресурс] Режим доступа: http://yanko.lib.ru/books/cultur/mol_sociodinamika_cult-l.pdf
15. Матвейчев О. ( 2012) Информационные манипуляции. Коллективная монография "Политическое измерение мировых финансовых кризисов. Феноменология, теория, устранение" под общ. редакцией С.С.Сулакшина. - М.: Научный эксперт [Электронный ресурс] Режим доступа: https://matveychev-oleg.livejournal.com/1609136.html
16. Романова Н.Н., Филиппов А.В. (2012) Культура речевого общения: этика, прагматика, психология. М.: Флинта — С. 125.
17. Сурдин В.Г. (2016) Сенсация и наука// В защиту науки. - М. - С. 52-60
18. Тертычный А.А. (2003) Сенсация - выстрел без промаха//Журналист, № 10.
19. Цымбал Е.А. (2010) Феномен социального манипулирования в социокультурном пространстве информационного общества. Дисс. канд.филос.наук [Электронный ресурс] Режим доступа: https://www.dissercat.com/content/fenomen-sotsialnogo-manipulirovaniya-v-sotsiokulturnom-prostranstve-informatsionnogo-obshche
20. Шиллер Г. (1973) Манипуляторы сознанием. [Электронный ресурс] Режим доступа: https://redpsychology.wordpress.com/2013/08/30/герберт-шиллер-манипуляторы-сознанием
21. Хроленко А.А. (2014) Культура филологического труда: учеб.пособие. – М.:ФЛИНТА, с. 68 -70
Электронные ресурсы:
22. Первый медиамагнат в истории// [Электронный ресурс] Режим доступа http://zarplata.ru/a-id-14172.html/
23. Вечер с Владимиром Соловьевым. Эфир от 06.04. 2022 [Электронный ресурс] Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=7Seu_MonE6c ( дата обращения: 15.04.2022)
24. Вечер с Владимиром Соловьевым. Эфир от 05.04.2022 [Электронный ресурс] Режим доступа: https://www.youtube.com/watch?v=X1oLO79N80U ( дата обращения: 15.04.2022)
25. От защиты Кок-Жайляу до фальшивых сенсаций: как соцсети изменили жизнь казахстанцев [Электронный ресурс] Режим доступа: https://forbes.kz/massmedia/ot_zaschityi_kok_jaylau_do_falshivyih_sensatsiy_kak_sotsseti_izmenili_jizn_kazahstantsev
References:
1. Avraamov D.S. (2003) Professional'naya etika zhurnalista. Paradoksy razvitiya, poiski, perspektivy. – M.: Mysl' [Professional ethics of a journalist. Paradoxes of development, searches, prospects.]
2. Aronson E. ( 2008) Sovremennye tekhnologii vliyaniya i ubezhdeniya. Epoha propagandy. [Modern technologies of influence and persuasion. The era of propaganda.]– Prajm-Evroznak.
3. Arhangel'skaya I.B. (2020) Fejk-n'yus v docifrovuyu i cifrovuyu epohi [Fake news in the pre-digital and digital eras] Rezhim dostupa: https://cyberleninka.ru/article/n/feyk-nyus-v-dotsifrovuyu-i-tsifrovuyu-epohi
4. Bodrijyar Zh. ( 1972) Rekviem po mass-media [Requiem for Mass Media ][Elektronnyj resurs]. Rezhim dostupa: https://gtmarket.ru/library/articles/82
5. Gnedyh S. A. (2011) Manipulirovanie massovym soznaniem kak odin iz sposobov formirovaniya illyuzij v obshchestve// [Manipulation of mass consciousness as one of the ways of forming illusions in society ]«Vestnik Moskovskogo universiteta». Seriya «Gumanitarnye nauki». №1. - S. 36
6. Godler Y.(2019) Post-Post-Truth: An Adaptationist Theory of Journalistic Verism // Communication Theory. № 1 (29). Pp. 1-19
7. Docenko E.L. ( 1997) Psihologiya manipulyacii: fenomeny, mekhanizmy i zashchita. [Psychology of manipulation: phenomena, mechanisms and protection]- M.: Izdatel'stvo MGU. — 344 s.
8. Dudinova E.I. (2012) Etika zhurnalista: ucheb. posobie. [Ethics of a journalist]– Almaty, izd-vo Kazak universiteti. -236 c.
9. Il'chenko S.N. (2016) Interv'yu v zhurnalistike: ucheb. posobie. [Interviews in journalism ]- Sankt-Peterburg.- 230 s.
10. Klein D. O., Wueller J. R. (2017) Fake news: A Legal Perspective // Journal of Internet Law, April. Vol. 20. № 10. Pp. 5-1
11. Lazutina G.V. (2015) Professional'naya etika zhurnalista: ucheb. posobie.[ Professional ethics of a journalist] – M.: izd-vo MGU. – 326 s.
12. Maklyuen M. ( 1973) Galaktika Gutenberga. [Galaktika Gutenberga]- M.: Akademicheskij proekt. - 496 s.
13. Mal'hovskaya O. SMI novoj real'nosti: kak media spravlyayutsya s posledstviyami pandemii / [New Reality Media: how are the media coping with the consequences of the pandemic] Novye izvestiya. Rezhim dostupa: https://newizv.ru/news/2020-07-24/smi-v-novoy-realnosti-kak-media-spravlyayutsya-s-posledstviyami-pandemii-305606
14. Mol' A.A. ( 2008) Sociodinamika kul'tury. [Sociodynamics of culture.]- M.:LKI. – S. 237 [Rezhim dostupa: http://yanko.lib.ru/books/cultur/mol_sociodinamika_cult-l.pdf
15. Matvejchev O. ( 2012) Informacionnye manipulyacii. Kollektivnaya monografiya \"Politicheskoe izmerenie mirovyh finansovyh krizisov. Fenomenologiya, teoriya, ustranenie\" pod obshch. redakciej S.S.Sulakshina. [Information manipulation. Collective monograph "The political dimension of global financial crises. Phenomenology, theory, elimination" under the total. edited by S.S.Sulakshin ] - M.: Nauchnyj ekspert Rezhim dostupa: https://matveychev-oleg.livejournal.com/1609136.html
16. Romanova N.N., Filippov A.V. (2012) Kul'tura rechevogo obshcheniya: etika, pragmatika, psihologiya. [Culture of speech communication: ethics, pragmatics, psychology ]M.: Flinta — S. 125.
17. Surdin V.G. (2016) Sensaciya i nauka// V zashchitu nauki. [Sensation and science// In defense of science. ]- M. - S. 52-60
18. Tertychnyj A.A. (2003) Sensaciya - vystrel bez promaha [Sensation - a shot without a miss]//Zhurnalist, № 10.
19. Cymbal E.A. (2010) Fenomen social'nogo manipulirovaniya v sociokul'turnom prostranstve informacionnogo obshchestva [The phenomenon of social manipulation in the socio-cultural space of the information society. Diss. Candidate of Philos.sciences ] Diss. kand.filos.nauk Rezhim dostupa: https://www.dissercat.com/content/fenomen-sotsialnogo-manipulirovaniya-v-sotsiokulturnom-prostranstve-informatsionnogo-obshche
20. Shiller G. (1973) Manipulyatory soznaniem.[ Mind manipulators.] Rezhim dostupa: https://redpsychology.wordpress.com/2013/08/30/gerbert-shiller-manipulyatory-soznaniem
21. Hrolenko A.A. (2014) Kul'tura filologicheskogo truda: ucheb.posobie. [Culture of philological work: studies.stipend ] – M.:FLINTA, s. 68 -70
Electronic resourses:
22. Pervyj mediamagnat v istorii// [The first media mogul in history] Rezhim dostupa http://zarplata.ru/a-id-14172.html/
23. Vecher s Vladimirom Solov'evym. [An evening with Vladimir Solovyov ]Efir ot 05.04. 2022 [Elektronnyj resurs] Rezhim dostupa: https://www.youtube.com/watch?v=7Seu_MonE6c ( data obrashcheniya: 15.04.2022)
24. Vecher s Vladimirom Solov'evym. [An evening with Vladimir Solovyov ]Efir ot 06.04. 2022 [Elektronnyj resurs] Rezhim dostupa: https://www.youtube.com/watch?v=7Seu_MonE6c ( data obrashcheniya: 15.04.2022)
25. Ot zashchity Kok-Zhajlyau do fal'shivyh sensacij: kak socseti izmenili zhizn' kazahstancev [From the protection of Kok-Zhailau to fake sensations: how social networks have changed the lives of Kazakhstanis ]Rezhim dostupa: https://forbes.kz/massmedia/ot_zaschityi_kok_jaylau_do_falshivyih_sensatsiy_kak_sotsseti_izmenili_jizn_kazahstantsev