Қазақ баспасөзіндегі мемлекеттік саясат және ұлттық идея

Авторлар

  • Курманбаева А.А. әл-Фараби ат. ҚазҰУ
  • Мухаметкалиева С.Ж.
  • Альмиш Ж.Т.

DOI:

https://doi.org/10.26577/HJ.2020.v55.i1.10
        85 158

Кілттік сөздер:

БАҚ, ұлттық идея, саясат, билік, қоғамдық пікір, баспасөз.

Аннотация

Мақаланың мақсаты. БАҚ-тың билік сaлaсындa турa мaғынacындaғы opны бoлмaғaнымeн, oның caяcaт пeн идeoлoгиядaғы рөлі aсa жoғaры. Oның қызмeті бoлғaн жәнe бoлып жaтқaн, aлдaғы уaқыттaрдa бoлaтын түрлі жaғдaйлaрғa, тәжірибелі негіздерге карай отырып, қоғамдағы өзгерістерге алуан көзқарас қалыптастыруға жол ашады. Cоның ішінде баспасөз мемлекет саясатының функцияларын ашып айтуда, редакция қызметінің шығармашылық-техникалық күшін идеология арнасына бұруда аса қауқарлы. Қазір әлемде БАҚ-тың адамгершілік құндылыққа емес, сауда мен өндіріске негізделу үрдісі жүріп жатыр. Бұл торапта зерттеу мақаласы өте маңызды тақырыпқа құрылған. Нарық кеңістігінде ұлттық идея баспасөз беттерінде жалпыхалықтық  сипатқа ие бола алады. Сондықтан, БАҚ контенттері мен мақала-толғамдарды компоративті зерттеу әдісімен қарастырып, мақалада ұлттық және жергілікті баспасөздің елімізге, мемлекет мүддесіне қызметі зерделенеді.

Негізгі нәтижелері. Зерттеу мақаласында баспасөз бетіндегі ұлттық идея тақырыбының негізгі қазығы болған «Қазақ» газеті мен тәуелсіздік алған кездерден бастап жарық көрген басылымдар мен көркем еңбектерге, ғылыми әдебиеттерге шолу жасалып, ондағы тақырыптар ғылыми негіз ретінде назарға алынған. Мақаладағы зерттеулер қазақ публицистикасының қай заманда болмасын дәуір үні болып, өзінің негізгі қызметінен жаңылмай келе жатқандығын көрсетеді.

Зерттеудің өзектігі. Газет-журналдардағы тіл мен діл, ұлттық рух, салт-дәстүр, ұлттық сана  мен мемлекеттік саясат тіркестері жаңа заман көзқарасында бағаланып, ұлттық журналистика тарихындағы елеулі тақырыбы ретінде айқындалуы тиіс. Сол себептен мемлекеттік саясатты жасаушы тұлғалар мен олардың басылым беттеріндегі көзқарастары, өзіндік шешімі мен ұсыныстары, егемен шақтағы өзектілігі өміршең қазақы ұлт сипатының тұжырымы мақалада жиынтық қорытындыланып, қазақ баспасөзіндегі мемлекеттік саясат мен ұлттық идея мәтіндерінің хроникасы жасалды. Автор төл публицистикамызда кесек пікірімен, ақылға қонымды пікірімен бұқараға үндеу тастап жүрген азаматтарды жас ұрпаққа үлгі ретінде танытып, туындыларының лайықты бағасын саралауды орынды санап, табысты талдаған. Баспасөз бетіндегі тартысты, тағлымды мақалаларды, есеп пен сараптамаларды ақпараттық категориялардың өлшеміне салып, теориялық еңбектер арқылы дәлелдеген.

Библиографиялық сілтемелер

Аймауытов Ж.(1913) Абай журналы, 2 қазан Әбдіғалиұлы Б. (2007) Жас Алаш. 19 шілде
Әбдиманұлы Ө. (2016) «Мәңгілік ел» – ежелден әдебиеттің алтын арқауы // Мақала. Айқап 3(101), Алматы: Қазақ университеті 103-б.
Гаджиев К.С. (1995) Политическая наука // М: Международные отношения. 252-бет Құл-Мұхаммед М. (2004) «Казахстанская правда»
Қойгелдиев М. (2019) Алаш қайраткерлерінің азаттық идеясын қалыптастыру қызметі // Мақала, Қазақ кітабы: Алаш қайраткерлерінің кітап басу ісінің дамуына қосқан үлесі» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материал- дары. Алматы: Қазақ университеті, 3-б.
Кеңшілікұлы А. (2008) «Қазақты сүю» // Алматы: Өнер, ISBN 978-601-209063-5, 143-бет Саматқызы С. (2010, 3 желтоқсан) БАҚ дегеніміз – мемлекеттік идеология құралы // Мақала. Саяси түсіндірме сөздік. (2007) – Алматы, ISBN 9965-32-491-3
Назарбекова М. Г. (2014) Қазақстандағы бұқаралық ақпарат құралдарының дамуы // Материалы 9 международной научно-практической конференции Стратегические вопроcы мировой науки, т. 13. Прага
Lippman U. (2004) Шиеленіскен пікір // Public opinion
Прохоров Е.П. (1995) Введение в теорию журналистики. – М: Аспект Пресс. 79-бет
Сыдықов Е. (2013) «MANGI EL» халықаралық ғылыми-көпшілік тарихи журналы. – Алматы: «Pride Print» 20-21 бет Cұлтанов Қ. (2017) Болашақ – ұлттық санамыздың сапасында // Сұхбат. Айқап, 2(104), Қазақ университеті: 7-б Чичановский А.А. (1995) Средства массовой информации и власть // Диалог №№ 5-6. М., 124-б.
Электронды ақпарат көздері:
Nationalism and the Public Sphere(желтоқсан, 2019). Дереккөз: http://mural.maynoothuniversity.ie/7657/1/GK_Nationalism.pdf Central Asia Monitor(желтоқсан, 2019).Дереккөз:
https://camonitor.kz/index.php
Шерхан ағаның шері. (қаңтар, 2019). Дереккөз:
http://old.baq.kz/kk/blog/462/blog-462-7961
Бұқаралық ақпарат құралдарының теориялық-методологиялық негіздері (желтоқсан, 2019). Дереккөз: https://stud.kz/referat/show
Современные СМИ как инструмент политической социализации молодежи (қаңтар 2019). Дереккөз: https://cyberleninka.ru/article/n/sovremennye-smi-kak-instrument-politicheskoy-sotsializatsii-molodezhi
«БІРЛІК ПЕН ЖАСАМПАЗДЫҚТЫҢ 25 ЖЫЛЫ» халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференциясының БАЯНДА- МАЛАР жинағы (қаңтар, 2019). Дереккөз: http://presidentlibrary.kz/sites/default/files/news/sbornik.pdf
Central Asia Monitor(желтоқсан, 2019).Дереккөз:
https://camonitor.kz/31399-v-poiskah-nacionalnoy-idei-dlya-kazahstana.html
Мәңгілік Ел» ұлттық идеясы философиялық талдауды қажет етеді - Бурабаев Т. (11ақпан 2015) Дереккөз: https://www.inform.kz/kz/mangilik-el-ulttyk-ideyasy-filosofiyalyk-taldaudy-kazhet-etedi-professor-t-burbaev_a2745138 American Press Institute(қараша, 2019). Дереккөз: https://www.americanpressinstitute.org/publications/reports/survey-
research/millennials-news/
Encyclopaedia Britannica (қаңтар, 2020). Дереккөз: https://www.britannica.com/topic/publishing/Newspaper-publishing BBC News (желтоқсан, 2019). Дереккөз:
https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-40897967 Ustaz universitety (2019). Дереккөз:
http://tarmpu.kz
National idea, (13 қаңтар, 2020). Дереккөз:
https://en.topwar.ru/12308-nacionalnaya-ideya-rossii.html
Current Issues in Journalism, Media and Communications (қаңтар, 2020). Дереккөз: http://www.utas.edu.au/courses/cale/units/hej413-current-issues-in-journalism,-media-and-communications
Victor Pickard Democracy without Journalism?: Confronting the Misinformation Society Paperback (2 қаңтар, 2019). Дереккөз: https://www.amazon.com/Democracy-without-Journalism-Confronting-Misinformation/dp/0190946768
Reforming Journalism. Marvin Olasky 2019 392 pages English. (1 қазан, 2019). Дереккөз: https://www.amazon.com.au/ Reforming-Journalism-Marvin-Olasky/dp/1629956678\
Five Future Challenges for Journalism.
Дереккөз: https://www.greatvaluecolleges.net/lists/5-future-challenges-for-journalism/
Political journalism.
Дереккөз: https://en.wikipedia.org/wiki/Political_journalism
Democracy without Journalism?: Confronting the Misinformation Society Paperback. (2 желтоқсан, 2019). Дереккөз: https://www.amazon.com/Democracy-without-Journalism-Confronting-Misinformation/dp/0190946768 The need for critical science journalism (1 қаңтар, 2020).
Дереккөз: https://www.theguardian.com/science/blog/2013/may/16/need-for-critical-science-journalism

References

Aimauytov J.(1913) Abai jurnaly: Kazakh gazetasy[Kazakh newspaper]. October 2
Abdigaliyly B. (2007) Jas Alash: Ylttyk ideya ystanymdary[Principles of the national idea]. July19
Abdimanyly O. (2016) Maqala: Mangilik el - ejelden adebiettyn altyn arqauy[Mangylyk el - a work of ancient literature]. Aiqap 3(101), Almaty: Qazaq yniversiteti P 103.
Gadjiev K.S. (1995) Politicheskaya nauyka. M: Mejdunarodnye otnoshenia. [Political science and international relations] P 252. Qul-Muhammed M. (2004) Kazahstanskaya Pravda: Ylttyk ideologya [National ideology].
Kenshilikuly A. (2008) Qazaqty syiy[Love the Kazakh]. – Almaty: Oner, ISBN 978-601-209063-5, P 143.
Qoıgeldıev M. (2019) Maqala: Alash qaıratkerlerinin azattyq ideiasyn qalyptastyry qyzmety[Freedom of activity in forming the idea of Alash figures]. Qazaq kytaby: Alash qairatkerlerinin kitap basy isinin damyyna qosqan ulesi” atty halyqaralyq gylymi- tajiribelik konferensya materialdary. Almaty: Qazaq yniversitety, P 3.
Samatqyzy S. (2010) Maqala: BAQ degenimiz – memlekettik ideologya quraly[The media is a tool of state ideology]. Desember 3. Sayasi tusindirme sozdik.(2007)[The media is a tool of state ideology]. – Almaty, ISBN 9965-32-491-3
Nazarbekova M. G. (2014) Maqala: Qazaqstandagy buqaralyq aqparat quraldarynyn damuy[Development of mass media in Kazakhstan]. Materialy 9 mejdunarodnoi nauchno – prakticheskoy konferensıı Strategıcheskıe voprosy mırovoı naýkı, t. 13. Praga
Lippman U. (2004) Obschestvennoe mnenie[A heightened opinion]. Public opinion
Prohorov E.P. (1995) Vvedenye v teoriuy jurnalisiki [Introduction to the theory of journalism]. M: Aspekt Pres. P 79.
Sydyqov E. (2013) “MANGI EL” halyqaralyq gylymi-kopshilik tarihi jyrnaly [Popular science magazine “ Mangilik El”]. – Almaty: “Pride Print” P 20-21.
Sultanov Q. (2017) Bolashaq – ulttyq sanamyzdyn sapasynda. [The future as a national consciousness]. Suhbat. Aiqap, 2(104), Qazaq yniversiteti: P 7.
Chichanovskıı A.A.(1995) Sredstva massovoı informasıı i vlasti [The media and the authorities]. // Dialog №№ 5-6. M., P 124.

Electronic resources:
Nationalism and the Public Sphere (Desember 2019). A source: http://mural.maynoothuniversity.ie/7657/1/GK_Nationalism.pdf Central Asia Monitor (Desember 2019). A source:
https://camonitor.kz/index.php
Sherhan aganyn sheri. (January 2019). A source:
http://old.baq.kz/kk/blog/462/blog-462-7961
Buqaralyq aqparat quraldarynyn teorialyq-metadologialyq negizderi (Desember 2019). A source: https://stud.kz/referat/ show/5938
Sovremennye SMI kak ınstryment politicheskoi sosializasii molodeji (January 2019). A source: https://cyberleninka.ru/article/n/sovremennye-smi-kak-instrument-politicheskoy-sotsializatsii-molodezhi
“BIRLIK PEN JASAMPAZDYQTYN 25 JYLY” halyqaralyq gylymi-tazhiribelik konferensiasynyn BAIANDAMALAR ji- nagy (Janyary 2019). A source: http://presidentlibrary.kz/sites/default/files/news/sbornik.pdf
Central Asia Monitor (Desember 2019). A source:
https://camonitor.kz/31399-v-poiskah-nacionalnoy-idei-dlya-kazahstana.html
Mangilik El” ulttyq ideiasy filosofialyq taldaydy qajet etedi - Byrabaev T. (Desember 11. 2015) A source: https://www.inform.kz/kz/mangilik-el-ulttyk-ideyasy-filosofiyalyk-taldaudy-kazhet-etedi-professor-t-burbaev
American Press Institute (November 2019). A source: https://www.americanpressinstitute.org/publications/reports/survey-re- search/millennials-news/
The British encyclopedia (January, 2020). A source: https://www.britannica.com/topic/publishing/Newspaper-publishing BBC News (December, 2019). A source:
https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-40897967 Ustaz University (2019). A source: http://tarmpu.kz national idea, (January 13, 2020). A source:
https://en.topwar.ru/12308-nacionalnaya-ideya-rossii.html
current issues of journalism, media and communication (January, 2020). A source: http://www.utas.edu.au/courses/cale/units/hej413-current-issues-in-journalism,-media-and-communications
democracy without Victor Picard’s journalism?: Confronting the Disinformation society in paperback (January 2, 2019). A source:
https://www.amazon.com/Democracy-without-Journalism-Confronting-Misinformation/dp/0190946768
The Reform Of Journalism. Marvin Olaski 2019 392 page English. (October 1, 2019). Source: <url>https://www.amazon.com. au/Reforming-Journalism-Marvin-Olasky/dp/1629956678\
five future challenges for journalism. A source: https://www.greatvaluecolleges.net/lists/5-future-challenges-for-journalism/ political journalism. A source: https://en.wikipedia.org/wiki/Political_journalism
Democracy Without Journalism?: Resist the Misinformation society in paperback. (December 2, 2019). A source: https://www.amazon.com/Democracy-without-Journalism-Confronting-Misinformation/dp/0190946768
the need for critical science journalism (January 1, 2020). A source: https://www.theguardian.com/science/blog/2013/may/16/need-for-critical-science-journalism

Жүктелулер

Как цитировать

А.А., К., С.Ж., М., & Ж.Т., А. (2020). Қазақ баспасөзіндегі мемлекеттік саясат және ұлттық идея. Журналистика сериясы, 55(1), 97–107. https://doi.org/10.26577/HJ.2020.v55.i1.10