Пандемияның қаупі туралы халықты ақпараттандыру. Қазақстандағы бақ COVID-19 туралы ақпаратты қалай таратты?
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2021.v60.i2.01Аннотация
COVID-19 коронавирус жаһандық пандемиясы қазақстандық БАҚ-тардың жұмысын қиындатты. Жаңалықтар ұйымдарының едәуір бөлігі әдеттегі қызметіндегі басымдықтарды өзгертуге мәжбүр болды, ал журналистердің өздері пандемияның жағымсыз салдарын сезінді. Зерттеудің мақсаты коронавирустың жаңа түрінің қаупі туралы халықты ақпараттандыру бойынша ақпараттық ұйымдардың жұмысын зерттеу болып табылады. Ғылыми мақаланың негізгі идеясы – 2020 жылдың наурызы мен тамыз айлары аралығындағы пандемияның қазақстандық БАҚ-тардың қызметіне әсерінің зерттеу нәтижелері ұсыну. Аталмыш мақалада сандық және сапалық зерттеу әдістері қолданылды: телеарна, радио, баспасөз және онлайн басылым редакторларымен сауалнама және бас редакторлармен тереңдетілген сұхбат жүргізілді. Зерттеудің негізгі нәтижелері пандемияның алғашқы жарты жылында және осыған байланысты енгізілген шектеу шаралары кезінде БАҚ қызметкерлері мен басшылары мемлекеттік ақпарат көздерінен коронавирус туралы нақты ақпарат алу бойынша кедергілерге тап болып отырғанын, қажетті ақпаратқа қол жеткізуде қиындықтар болғанын, билік өкілдері тарапынан қысымды сезінгенін және әлеуметтік желілердегі фейк жаңалықтармен күрескенін көрсетті. Осыған қарамастан, отандық бұқаралық ақпарат құралдары мәселені жан-жақты қамтуға тырысты. Сонымен қатар, коронавирус туралы әртүрлі қауесеттер мен жалған мәліметтердің фонында тексерілген ақпаратқа және білікті сарапшылардың пікірлеріне негізделген сапалы талдауы бар толыққанды хабар тарату ерекше маңызға ие болды. Зерттеудің қорытындылары журналистердің ақпарат көздері мен тональдылығын өз бетінше таңдағанын, алайда пандемия туралы хабар тарату мәселесінде өзін-өзі цензуралауға ұшырағанын көрсетеді. Аталмыш ғылыми жұмыстың құндылығы
– оның журналистердің жаһандық және жергілікті дағдарыстарды жариялаудағы кәсібилігі мен
жауапкершілігін арттыруға, сондай-ақ үкіметті дағдарыстар кезінде пресса және азаматтарға толығырақ ақпарат беруге және неғұрлым ашығырақ болуға шақыруға септігін тигізе алатындығында. Зерттеудің практикалық маңыздылығы пандемия кезіндегі жаңалықтар ұйымдарының қызметін талдауда жатыр. Ғылыми жұмыстың нәтижелерін журналистер мен БАҚ басшыларының зерттеулері мен тәжірибесінде қолдануға болады.
Түйін сөздер: БАҚ, басымдықтар, COVID-19 пандемиясы, өзін-өзі цензуралау.
Библиографиялық сілтемелер
Вакурова Н.В. (2015). Журналистика в период кризиса: поведенческие модели и приоритеты в освещении (по результатам экспертного опроса). // Вестник университета, (5). – С. 289-293.
Coombs, W. T. (2019). Ongoing Crisis Communication: Planning, Managing, and Responding (5th edition). Thousand Oaks, CA: SAGE.
Fearn-Banks, K. (2017). Crisis Communications: A Casebook Approach. New York: Routledge. Fink, S. (2002). Crisis Management: Planning for the Inevitable. iUniverse.
Junisbai, B. (2011). «Oligarchs and Ownership: The Role of Financial-Industrial Groups in Controlling
Kazakhstan’s ‘Independent’ Media.» In After the Czars and Commissars: Journalism in Authoritarian Post-Soviet Central Asia, edited by E. Freedman and R. Shafer, 35–57. East Lansing, MI: Michigan State University Press.
Kurambayev, B., and E. Freedman. (2019). «Ethics and Journalism in Central Asia: A Comparative Study of Kazakhstan, Kyr- gyzstan, Tajikistan, and Uzbekistan.» Journal of Media Ethics 35, no. 1: 31–34.
Lee, T., and J. Bottomley. (2010). «Commentary: Pending Crises: Crisis Journalism and SARS in Australia.» Asia Pacific Media Educator 20: 269–276.
Ulmer, R. R., T. L. Sellnow, and M. W. Seeger. (2017). Effective Crisis Communication: Moving from Crisisto Opportunity (4th edition). SAGE.
Электронды ресурстар
Bisam.kz. (2020). Коронавирус в Казахстане: Новые данные социологического мониторинга. http://www.bisam.kz/ru/
news/222-2020-06-24-13-19-27
Coronavirus2020.kz. (2020). https://www.coronavirus2020.kz/ru
International Research & Exchanges Board. (2019). Media Sustainability Index. https://www.irex.org/sites/default/files/pdf/ media-sustainability-index-europe-eurasia-2019-full.pdf
Internews.kz. (2019). Исследование потребностей медиасообщества Казахстана. https://ru.internews.kz/wp-content/up- loads/2020/01/issledovanie-potrebnosteymediasoobschestva-kazahstana.pdf
Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің ресми ақпараттық ресурсы. (2019). https://primeminister.kz/ru/in- quiries/72
Қазақстан Республикасының Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі. (2020). www.gov.kz/memleket/entities/qogam/ press/article/details/332?lang=ru
Liter.kz. (2020). «Позиция Казахстана в рейтинге свободы прессы не отражает реальности – Абаев». https://liter.kz/pozic- ziya-kazahstana-v-rejtinge-svobody-pressy-ne-otrazhaetrealnosti-abaev/
Reporters without Borders (2020). World Press Freedom Index. https://rsf.org/en/ranking/2020
References
Coombs, W. T. (2019). Ongoing Crisis Communication: Planning, Managing, and Responding (5th edition). Thousand Oaks, CA: SAGE.
Fearn-Banks, K. (2017). Crisis Communications: A Casebook Approach. New York: Routledge. Fink, S. (2002). Crisis Management: Planning for the Inevitable. iUniverse.
Junisbai, B. (2011). «Oligarchs and Ownership: The Role of Financial-Industrial Groups in Controlling
Kazakhstan’s ‘Independent’ Media.» In After the Czars and Commissars: Journalism in Authoritarian Post-Soviet Central Asia, edited by E. Freedman and R. Shafer, 35–57. East Lansing, MI: Michigan State University Press.
Kurambayev, B., and E. Freedman. (2019). «Ethics and Journalism in Central Asia: A Comparative Study of Kazakhstan, Kyr- gyzstan, Tajikistan, and Uzbekistan.» Journal of Media Ethics 35, no. 1: 31–34.
Lee, T., and J. Bottomley. (2010). «Commentary: Pending Crises: Crisis Journalism and SARS in Australia.» Asia Pacific Media Educator 20: 269–276.
Ulmer, R. R., T. L. Sellnow, and M. W. Seeger. (2017). Effective Crisis Communication: Moving from Crisisto Opportunity (4th edition). SAGE.
Vakurova N.V. (2015). Zhurnalistika v period krizisa: povedencheskiye modeli i prioritety v osveshchenii (po rezul’tatam ekspertnogo oprosa) [Journalism in a Period of Crisis: Behavioral Models and Priorities in Coverage (Based on the Results of an Expert Survey)]. Vestnik universiteta, (5), 289-293.
Electronic resources
Bisam.kz. (2020) Koronavirus v Kazakhstane: Novye dannye sotsiologicheskogo monitoring [Coronavirus in Kazakhstan: New data from sociological monitoring] http://www.bisam.kz/ru/news/222-2020-06-24-13-19-27
Coronavirus2020.kz. (2020). https://www.coronavirus2020.kz/ru
International Research & Exchanges Board. (2019). Media Sustainability Index. https://www.irex.org/sites/default/files/pdf/ media-sustainability-index-europeeurasia-2019-full.pdf
Internews.kz. (2019). Issledovanie potrebnostei mediasoobshchestva Kazakhstana [Study of the needs of the media community in Kazakhstan]. https://ru.internews.kz/wp-content/uploads/2020/01/issledovanie-potrebnosteymediasoobschestva-kazahstana.pdf
Liter.kz. (2020). «Pozitsiia Kazakhstana v reitinge svobody pressy ne otrazhaet real’nosti – Abayev.» [Kazakhstan’s position in the press freedom rating does not reflect reality – Abaev] April 24, 2020. https://liter.kz/pozicziya-kazahstana-v-rejtinge-svobody- pressy-ne-otrazhaetrealnosti-abaev/
Qazaqstan Respwblïkası Premer-Mïnïstriniñ resmï aqparattıq reswrsı. (2019). [Official Information Resource of the Prime Min- ister of the Republic of Kazakhstan]. https://primeminister.kz/ru/inquiries/72
Qazaqstan Respwblïkasınıñ Aqparat jäne qoğamdıq damw mïnïstrligi. (2020) [Ministry of Information and Social Development of the Republic of Kazakhstan]. https://www.gov.kz/memleket/entities/qogam/press/article/details/332?lang=ru
Reporters without Borders (2020). World Press Freedom Index. https://rsf.org/en/ranking/2020
