Фрейм жаңалық мәтіндеріндегі когнитивтік құрылым ретінде

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.26577/HJ.2021.v61.i3.08
        381 179

Аннотация

Бұл мақалада жасанды интеллектті зерттеу ретінде ғылымдарда қолданылған "фрейм" ұғымы қарастырылады, ол өзінің қолданылу өрісін таратты. Қазіргі уақытта "фрейм" термині әлеуметтануда, психологияда, лингвистикада, педагогикада кеңінен қолданылады және жадта сақталған идеяларды ұйымдастырудың әдісін білдіреді. Сонымен қатар, кадр әрбір жеке гуманитарлық ғылымда бірнеше нақтылау анықтамаларын алды. Сондай-ақ, мақалада әртүрлі зерттеушілердің "фрейм" ұғымының түсіндірмелері, кадр құрылымының негізгі сипаттамалары келтірілген. Фреймдердің жіктелуі келесі түрлерді ажыратады: фреймдер-үлгілер; фреймдер - даналар; фреймдер-құрылымдар; фреймдер-рөлдер; фреймдер-сценарийлер; фреймдер - жағдайлар. Рамалық құрылым, оның ішінде конституциялық, ресми және мақсатты ішкі жақтаулар сипатталған. Мақала келесі бөлімдерден тұрады: кіріспе, мақсат пен міндет қою, әртүрлі лингвист ғалымдардың "фрейм" ұғымының мәнін салыстырмалы талдау, зерттеу әдістері мен тұжырымдарын талқылау. Мақсаты-жаңалықтар мәтінінің тілін (қазақ, орыс және ағылшын тілдері материалдары негізінде) білімнің негізгі когнитивті форматтарын іске асыру және олардың тілдік қарсыласуы тұрғысынан зерттеу. Ғылыми зерттеудің негізгі бағыттары мен идеялары: тұжырымдамалардың қазіргі типологиясы тұрақсыз, бұл зерттеушілердің ақыл-ой бірліктерінің қолданыстағы түрлерінің кіші түрлерін анықтауымен дәлелденеді; жаңалықтар мәтіндерінде ақпарат келесі жиіліктік танымдық форматтарда танылады: тұжырымдама, тұжырымдама, кадр, сценарий, гестальт; сөйлеу клишелерін гестальттарға жатқызуға болады. Теориялық маңыздылығы оның қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі материалдардағы жаңалықтар мәтінінің өзара әрекеттесуінің әртүрлі деңгейлеріндегі тілдік және ойлау құрылымдарының, тілдік және танымдық процестердің арақатынасы мәселесін түсінудің жаңа кезеңінің мәселелерін шешуге белгілі бір үлес қосатындығында. Зерттеу нәтижелері тұжырымдамалардың типологиясы туралы идеяны кеңейтеді; БАҚ-та әлем туралы жаңа білім беру тәсілдері. Зерттеудің маңызды нәтижесі: тұжырымдама типологиясын одан әрі дамытудың бастауы ретінде сауалнама деректері негізінде сөйлеу клишесінің негізгі сипаттамаларын жіктеу. Практикалық маңыздылығы элективті циклдің келесі пәндері бойынша курстарды әзірлеу кезінде алынған нәтижелерді қолдану мүмкіндігімен байланысты:" Когнитивті лингвистика"," лингвомәдениеттану"," тіл білімінің өзекті мәселелері " және т.б., сондай-ақ филология факультеттері мен журналистика факультеттерінің студенттері, магистранттары үшін осы пәндер бойынша оқу құралдарын дайындауда. Мақала кіріспе, мақсат пен міндет қою, әртүрлі лингвист ғалымдардың "кадр" ұғымының мәнін салыстырмалы талдау, зерттеу әдістері мен тұжырымдарын талқылау сияқты келесі бөлімдерден тұрады.

Кілттік сөздер: фрейм, когнитивтік лингвистика, слоттар, типтік слоттар, фрейм-сценарий, эскиз-фрейм.

Авторлардың биографисы

S. A. Sadykova, K.Zhubanov Aktobe Regional University, Aktobe, Kazakhstan

Сaдыкoвa Сaулe Алтынбaeвнa - PhD, '' Шетел филологиясы және аударма ісі" кафедрасының аға оқытушысы, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе Өңірлік Университет, тел. +77016639347. E-mail: sauleda@mail.ru

A. Sautbaeva, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өнірлік университеті, Ақтобе, Қазақстан

Саутбаева Асель Карабаевна - '' Шетел филологиясы және аударма ісі" кафедрасының магистранты, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе Өңірлік Университет, тел. +77767166677. E-mail: kapabakana@mail.ru

Библиографиялық сілтемелер

1. Бабина Л.В., Макарова И.Ю. Интерпретация значений отсубстантивных глаголов, произведенных от существительных таксономической категории место (place) // Вопросы когнитивной лингвистики.– 2007. − № 1. – С. 70-78.
2. Бабичева А.С. Фрейм «свадьба» в английской и русской лингвокультурах: автореф.… канд. филол. наук. − Волгоград, 2007. – 21 с.
3. Буторин С.В. Фреймовый подход к анализу языкового пространства немецкого романа-воспитания // Известия Самарского научного центра РАН. − 2010. − Т. 12, № 3. – С. 761-765.
4. Быкадорова А.Ю. Фрейм как способ представления гуманитарного знания // Relga. − 2014. − № 2 (275). – С. 1-4.
5. Ежова Е.А. Фрейм как метод структурирования логико- семантического пространства системы 2+ // Современные научные исследования и инновации. − 2013. − № 10. – С. 14-17.
6. Жаботинская С.А. Концептуальный анализ: типы фреймов // Вестник Черкасского ун-та. Серия: Филологические науки. – Черкасы. – 1999. − № 11. – С. 12-25.
7. Жаботинская С.А. Сетевая семантика: теория и практика//Когнитивные исследования языка. Выпуск ХIV. Когнитивная лингвистика: итоги, перспективы. – Москва-Тамбов, 2013 − С. 81-85.
8. Заруднева Е.А. Компаративные конструкции в лингвокогнитивном аспекте: дис…канд. филол. наук. – Краснодар, 2007. – 144 с.
9. Когнитивные исследования языка. Вып. XIV: Когнитивная лингвистика: итоги, перспективы. – Тамбов: ТГУ им. Г.Р. Державина, 2013. – 1026 с.
10. Краткий словарь когнитивных терминов / под ред. Е.С. Кубряковой. – М.: филол. ф-т МГУ им. М.В. Ломоносова, 1997. – С. 90.
11. Локализация фреймов, сценариев и гештальтов в медийных текстах. Современная когнитивная лингвистика: Коллективная монография / под ред. А.Г. Бердниковой. −Новосибирск: СибАК, 2014. – 158 с.
12. Лопатин В.В. Толковый словарь современного русского языка. – М.: Эксмо, 2011. – 928 с.
13. Лукашевич Е.В. Когнитивная семантика: эволюционно- прогностический аспект. – М. – Барнаул: Изд-во Алтай.ун-та, 2002. – 234 с.
14. Лунгу И.А. Моделирование концепта с помощью фреймовой структуры (на примере слова «школа») // Филологические науки. Вопросы теории и практики. – 2015. − № 1 (43), ч. 2. – С. 129-132
15. Минский М. Фреймы для представления знаний. − М.: Энергия, 1979.– 150 с.
16. Никонова Ж.В. Фреймовый анализ как метод лингвистического описания вербальных структур // Вестник ТГУ. Серия: гуманитарные науки. – 2007. − № 6 (50). – С. 229-234.
17. Полатовская О.С. Фрейм-сценарий как тип концептов // Вестник ИГЛУ. − 2013. – С. 161-166.
18. Соколова О.В. Категория фрейма в когнитивной лингвистике // Вестник АГТУ. Серия: гуманитарные науки. – 2007. − № 1(36). – С. 236-239
19. Стернева Н.В. Понятийный потенциал термина «фрейм» // Вестник ОГУ. − 2009. − № 11 (105). – С. 60-65.
20. Fairclough N. Analyzing Discourse. Textual Analysis for Social Research. — L. ; N. Y.: Routledge Taylor & Francis Groupе, 2003.
21. Fairclough N., Wodak R. Critical Discourse Analysis: An Overview // Discourse and Interaction / Dijk T. van (ed.). — L.: Sage, 1997. P. 67—97. Fillmore C.J. Towards a Frame-based Lexicon: The Semantics of RISK and its Neighbours / C.J. Fillmore & B.T. Atkins // Frames, fields and contrasts: New essays in semantics and lexical organization. Hillsdale, NJ: LawrenceErlbaum, 1992.– 75-102 pp.
22. Fillmore C.J. Towards a Frame-based Lexicon: The Semantics of RISK and its Neighbours / C.J. Fillmore & B.T. Atkins // Frames, fields and contrasts: New essays in semantics and lexical organization. Hillsdale, NJ: LawrenceErlbaum, 1992.– 75-102 pp.
23. Goffman E. Frame analysis: An essay on the organization of experience. – N.Y.: Northeastern, 1974. – 600 p.
24. Joan McCormack and Sebastian Watkins. English for academic study: Speaking. University of Reading, 2009. – 127p.
25. Ragin Ch. The Comparative Method: Moving Beyond Qualitative and Quantitative Strategies. — LosAngeles: University of California Press, 1987
26. Michael McCarthy, Felicity O’Dell. English Vocabulary in Use.Upper-Intermediate-Advanced – Cambridge University Press, 1994.- 296 p.
27. Minsky M. A Framework for Representing knowledge // The Psychology of Computer Vision / ed. P.H. Winston. N.Y.: McGraw Hill, 1975. – 211-277 pp.
28. Taylor John B. Themonetary transmission mechanism: an empirical framework // Journal of Economic Perspectives, American Economic Association. – 1995. − Vol. 9, № 4. – 11-26 pp.
29. Ungerer F., Schmid H.-J. An Introduction to Cognitive Linguistics. – N.Y.: Longman, 1996. – 306 p.

Электронные ресурсы:
Карпов В.Э. Фреймы [Электронный ресурс] − Режим доступа: http://rema44.ru/resurs/study/ai/present/L05-02-frame.pdf [12.10.15].



References:
1. Babina L.V., Makarova I.YU. Interpretaciya znachenij otsubstantivnyh glagolov, proizvedennyh ot sushchestvitel'nyh taksonomicheskoj kategorii mesto (place) // Voprosy kognitivnoj lingvistiki [Interpretation of the meanings of non-substantive verbs derived from nouns of the taxonomic category place // Questions of cognitive Linguistics].– 2007. − № 1. – S. 70-78.
2. Babicheva A.S. Frejm «svad'ba» v anglijskoj i russkoj lingvokul'turah: avtoref.… kand. filol. Nauk[The frame "wedding" in English and Russian linguocultures: abstract.... candidate of Philology]. − Volgograd, 2007. – 21 s.
3. Butorin S.V. Frejmovyj podhod k analizu yazykovogo prostranstva nemeckogo romana-vospitaniya // Izvestiya Samarskogo nauchnogo centra RAN [Frame approach to the analysis of the language space of the German novel-education // Proceedings of the Samara Scientific Center of the Russian Academy of Sciences]. − 2010. − T. 12, № 3. – S. 761-765.
4. Bykadorova A.YU. Frejm kak sposob predstavleniya gumanitarnogo znaniya // Relga [Frame as a way of presenting humanitarian knowledge]. − 2014. − № 2 (275). – S. 1-4.
5. Ezhova E.A. Frejm kak metod strukturirovaniya logiko- semanticheskogo prostranstva sistemy 2+ // Sovremennye nauchnye issledovaniya i innovacii [Frame as a method of structuring the logical-semantic space of the system 2+ / / Modern scientific research and innovation]. − 2013. − № 10. – S. 14-17.
6. ZHabotinskaya S.A. Konceptual'nyj analiz: tipy frejmov // Vestnik CHerkasskogo un-ta. Seriya: Filologicheskie nauki [Conceptual analysis: types of frames / / Bulletin of the Cherkasy University. Series: Philological Sciences]. – CHerkasy. – 1999. − № 11. – S. 12-25.
7. ZHabotinskaya S.A. Setevaya semantika: teoriya i praktika//Kognitivnye issledovaniya yazyka. Vypusk HIV. Kognitivnaya lingvistika: itogi, perspektivy [Network semantics: theory and practice//Cognitive studies of language. Issue XIV. Cognitive linguistics: results, prospects]. – Moskva-Tambov, 2013 − S. 81-85.
8. Zarudneva E.A. Komparativnye konstrukcii v lingvokognitivnom aspekte: dis…kand. filol. Nauk [ Comparative constructions in the linguocognitive aspect: dis ... candidate of Philological Sciences]. – Krasnodar, 2007. – 144 s.
9. Kognitivnye issledovaniya yazyka. Vyp. XIV: Kognitivnaya lingvistika: itogi, perspektivy[Cognitive studies of language. Issue XIV: Cognitive linguistics: results, prospects]. – Tambov: TGU im. G.R. Derzhavina, 2013. – 1026 s.
10. Kratkij slovar' kognitivnyh terminov / pod red. E.S. Kubryakovoj [A short dictionary of cognitive terms]. – M.: filol. f-t MGU im. M.V. Lomonosova, 1997. – S. 90.
11. Lokalizaciya frejmov, scenariev i geshtal'tov v medijnyh tekstah. Sovremennaya kognitivnaya lingvistika: Kollektivnaya monografiya / pod red. A.G. Berdnikovoj [Localization of frames, scripts and gestalts in media texts. Modern cognitive Linguistics: A Collective monograph]. −Novosibirsk: SibAK, 2014. – 158 s
12. Lopatin V.V. Tolkovyj slovar' sovremennogo russkogo yazyka [Explanatory dictionary of the modern Russian language]. – M.: Eksmo, 2011. – 928 s.
13. Lukashevich E.V. Kognitivnaya semantika: evolyucionno- prognosticheskij aspect [Cognitive semantics: an evolutionary and prognostic aspect]. – M. – Barnaul: Izd-vo Altaj.un-ta, 2002. – 234 s.
14. Lungu I.A. Modelirovanie koncepta s pomoshch'yu frejmovoj struktury (na primere slova «shkola») // Filologicheskie nauki. Voprosy teorii i praktiki [Modeling of a concept using a frame structure (on the example of the word "school") / / Philological sciences. Questions of theory and practice]. – 2015. − № 1 (43), ch. 2. – S. 129-132.
15. Minskij M. Frejmy dlya predstavleniya znanij [Frames for representing knowledge]. − M.: Energiya, 1979.– 150 s.
16. Nikonova ZH.V. Frejmovyj analiz kak metod lingvisticheskogo opisaniya verbal'nyh struktur // Vestnik TGU. Seriya: gumanitarnye nauki [Frame analysis as a method of linguistic description of verbal structures / / Vestnik TSU. Series: Humanities]. – 2007. − № 6 (50). – S. 229-234.
17. Polatovskaya O.S. Frejm-scenarij kak tip konceptov // Vestnik IGLU [Frame-scenario as a type of concepts / / Bulletin of IGLU]. − 2013. – S. 161-166.
18. Sokolova O.V. Kategoriya frejma v kognitivnoj lingvistike // Vestnik AGTU. Seriya: gumanitarnye nauki. – 2007. − № 1(36). – S. 236-239.
19. Sterneva N.V. Ponyatijnyj potencial termina «frejm» // Vestnik OGU [The conceptual potential of the term "frame" / / Bulletin of the OSU]. − 2009. − № 11 (105). – S. 60-65.
20. Fairclough N. Analyzing Discourse. Textual Analysis for Social Research. — L. ; N. Y.: Routledge Taylor & Francis Groupе, 2003.
21. Fairclough N., Wodak R. Critical Discourse Analysis: An Overview // Discourse and Interaction / Dijk T. van (ed.). — L.: Sage, 1997. P. 67—97.
22. Fillmore C.J. Towards a Frame-based Lexicon: The Semantics of RISK and its Neighbours / C.J. Fillmore & B.T. Atkins // Frames, fields and contrasts: New essays in semantics and lexical organization. Hillsdale, NJ: LawrenceErlbaum, 1992.– 75-102 pp.
23. Goffman E. Frame analysis: An essay on the organization of experience. – N.Y.: Northeastern, 1974. – 600 p.
24. Joan McCormack and Sebastian Watkins. English for academic study: Speaking. University of Reading, 2009. – 127p.
25. Ragin Ch. The Comparative Method: Moving Beyond Qualitative and Quantitative Strategies. — LosAngeles: University of California Press, 1987
26. Michael McCarthy, Felicity O’Dell. English Vocabulary in Use. Upper-Intermediate-Advanced – Cambridge University Press, 1994.- 296 p.
27. Minsky M. A Framework for Representing knowledge // The Psychology of Computer Vision / ed. P.H. Winston. N.Y.: McGraw Hill, 1975. – 211-277 pp.
28. Taylor John B. Themonetary transmission mechanism: an empirical framework // Journal of Economic Perspectives, American Economic Association. – 1995. − Vol. 9, № 4. – 11-26 pp.
29. Ungerer F., Schmid H.-J. An Introduction to Cognitive Linguistics. – N.Y.: Longman, 1996. – 306 p.

Electronic resources:
1. Karpov V.E. Frejmy [Elektronnyj resurs] − Rezhim dostupa: http://rema44.ru/resurs/study/ai/present/L05-02-frame.pdf [12.10.15].


Сведения об авторах:
На каз.:
Сaдыкoвa Сaулe Алтынбaeвнa - PhD, '' Шетел филологиясы және аударма ісі" кафедрасының аға оқытушысы, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе Өңірлік Университет, тел. +77016639347. E-mail: sauleda@mail.ru
Саутбаева Асель Карабаевна - '' Шетел филологиясы және аударма ісі" кафедрасының магистранты, Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе Өңірлік Университет, тел. +77767166677. E-mail: kapabakana@mail.ru

Жүктелулер

Как цитировать

Sadykova, S. A., & Sautbaeva, A. (2021). Фрейм жаңалық мәтіндеріндегі когнитивтік құрылым ретінде. Журналистика сериясы, 61(3). https://doi.org/10.26577/HJ.2021.v61.i3.08