«Трэш» Қазақстан телеарналары жаңалықтар қызметінде
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2022.v63.i1.010Аннотация
Қазақстандық телеарналар қызметіне батыстық телеөндірісте ерекше дамыған үрдістердің енуі – жаңа, трэш бағыттың дамуына ықпал етті. «Трэш» ұғымы бұрын-соңды отандық телеарналарда кездеспеген.
Ғылыми жұмыстың мақсаты – телекеңістікке, соның ішінде ақпараттар қызметіне трэш бағыттың етене енуінің себептерін анықтай отырып, оның қоғамға әсерін пайымдау. Телеарналардағы трэш – Қазақстанда әлі зерттеле қоймаған бағыт. Бұл турасында бірлі-жарым медиасыншылар, продюсерлер тарапынан айтылған пікірлер ғана оқырман назарына ұсынылып жүр.
Идеясы – трэш журналистика мәселелері, оның болашағына бағдар жасалып, шетелдік телеарналар тәжірибесінің озық және біздің тұтынуымызға қажет емес тұстарын нақтылау.
Ғылыми-практикалық мәні – журналистикадағы трэшке аудиторияның өзі ықылас танытып отыр, сол себепті арналар оны ұтымды пайдалануда деген біржақты пікір айтылып жүр. Алайда зерттеушілер трэштің дамуына басқа да факторлардың әсері бар екендігін айтады.
Зерттеу әдіснамасы – ғалымдар тарапынан «интеллектуалдық өндіріс қоқысы» атанған бұл бағытқа бірнеше тараптан талдау жасалады: көрерменнің трэшке қызығушылығының арту себебі, трэш-материалдардың моральдық-этикалық нормаларға сәйкестігі, жалпы қоғамға әсері және телесаланың бұл бағытқа назар аударуының себеп-салдары. Зерттеу барысында Қазақстан телеарналары жаңалықтар тілшілерінің бейнематериалдарындағы трэш-элементтерге талдау жасалып, оның аудиторияға әсері, кері байланыс орнату нәтижелері талқыланады.
Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, трэш бағытқа басымдық берудің аудитория санасының өзгеруіне, қоғамдық пікір туғызуға ықпалы және жалпы қоғам дамуына әсері анықталды. Сонымен қатар телестильдің бұрмалануы мен көрерменге психологиялық әсерінің күшті екендігі дәлелденді. Трэш бағыт «жаңалық құндылығы» мен «жаңалық мәдениетінің» төмендеуіне әсер етіп жатқандығын көрсетті.
Құндылығы – зерттеу жұмысы аясында Қазақстандық және шетелдік ғалымдар еңбектеріне назар аударылды. Бұл үрдіс шетелдік телеарналардан келгендіктен Батыстық тәжірибеге сүйене отырып, 30-ға жуық отандық және шетелдік бейнематериалдар қаралды. Телевизиядағы кез-келген жаңа үрдіс – уақытша құбылыс, уақыт өте келе оның орнын басқа үрдістер басатынын ескере отырып, кез келген эфирлік шығарманы ұлттық мүдде аясында зерделеу қажеттігі турасындағы ойларымен құнды.
Түйін сөздер: трэш, инфотейнмент, эдьютейнмент, сенсация, стереотип.
Библиографиялық сілтемелер
Andrea Е. (2013) TV Formats: history, theory, industry and audiences. Editorial // Critical Studies in Television, Manchester University Press, Volume 8, No. 2. – 42.
Бейнбриж Ж., Никола Г., Лиз Т. (2019) Медиа және журналистика: теория мен практикаға жаңа көзқарас. – Алматы: «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қоры, – 354-355.
Балакирева Т. (2017) Трансформация коммуникации на примере российского телевидения // ВЕЧЕ. 2017. № 29, – 177.
Беляев В. (1996) «Понедельник» Михаил Осокин // «ТВ Парк» Еженедельный журнал-телегид. – вып. 20.
Elke W. (2019) Book Review: Storytelling Industries. Narrative Production in the 21st Century // Critical Studies in Television, Manchester University Press. Vol. 14, No.1. – 146.
Edward H. (2007) Understanding the Global TV Format // Journal of Media Business Studies, 4:1. – 71.
Манскова Е. (2009) Роль треш-эстетики в формировании современной концепции телевизионной документалистики // «Медиаскоп» Электронно – научный журнал. – № 1.
Маховская О. (2007) Телемания: болезнь или страсть? – М: Лабиринт, – 167.
Murray S. (2009) Reality TV: remaking television culture / S. Murray, L. Ouellette. – New York: NYU Press, –143.
Moran A. (2006) Understanding the Global TV Format. – Bristol, Intellect, – 187.
Manovich, L. (2002) The Language of New Media / L. Manovich. – The MIT Press, – 284.
Новикова А. (2013) Телевизионная реальность: экранная интерпретация действительности. – М. Издательский дом Высшей школы экономики, – 83.
Нуриден Р. (2012) Қазақ рухани журналистикасы. – Павлодар, – 3.
Richard W. (2008) Colonial Time and TV Time: Television and Temporality in Belize // Society for Visual Anthropology Newsletter, No 10 (1), – 96.
Яркина А. (2020) Трэш в новостном секторе. Проблемы массовой коммуникации: новые подходы. Материалы Всероссийской научно-практической конференции аспирантов и студентов, – 152.
Электрондық ресурстар
Алмазова Е. (2017) «Это ниша не для хайпа»: каково будущее социальной журналистики, https://www.asi.org.ru/2017/10/31/budushhee-sotsialnoj-zhurnalistiki/
Гриндстафф Л. «Реальное телевидение» и политика социального контроля http://culturca.narod.ru/Grin.htm
Мұхтаров Б. (2021) Телеарналардың медиэтика бойынша біліксіздігі неден байқалады? https://newreporter.org/kz/2021/08/10/telearnalardyn-mediaetika-bojynsha-biliksizdigi-neden-bajqalady/
Омашев Н. (2020) Өз-өзін тәрбиелейтін адам бақытты. https://egemen.kz/article/217937-namazaly-omashuly-ozin-ozi-tarbieleytin-adam-%E2%80%93-baqytty
Качкаева А. (2005) Телевидение трэша. Интервью с Д. Дондуреем и О. Маховской // Радио «Свобода». Программа «Смотрим телевизор», http://www.svoboda.org/programs/tv/2005/tv.121905.asp
Ларина Ю. (2021) "У нас должен быть шум времени". https://www.kommersant.ru/doc/1663516
Piyush.Sh. (2018) The Secrets of Successful Factual Entertainment boadcasters // Forbes India Edition. https://www.forbesindia.com/blog/technology/secret-of-successful-factual-entertainment-broadcasters/.
Потапова Е. (2006) Дядя Стеба. Телеревизор. https://novayagazeta.ru/articles/2006/11/09/27333-dyadya-styoba
Пташкин О. (2009) Трэш ТВ. https://www.gazeta.ru/comments/2009/06/02_a_3183253.shtml
Сухачева А. (2011) Профессиональная деформация. https://newreporter.org/2011/02/18/professionalnaya-deformaciya/
Федотова Н. (2011) От журналистики факта к журналистики эмоций. http://socmedia.by/wp-content/uploads/2018/08/Stepanov_Media-sustainable-development.pdf
Hinkley D. (2012) Americans spend 34 hours a week watching TV, according to Nielsen numbers //New York Daily News. http://www.nydailynews.com/entertainment/tv-movies/americans-spend-34-hours-week-watching-tv-nielsen-numbers-article-1.1162285
31-арна «Информбюро» бағдарламасының Youtube-тегі ресми каналы, https://www.youtube.com/c/%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B1%D1%8E%D1%80%D0%BE31
КТК жаңалықтарының Youtube-тегі ресми каналы, https://www.youtube.com/channel/UClkBhzbbWhUxsNqNVwdHZPA
Еуразия бірінші арнасының Youtube-тегі ресми каналы, https://www.youtube.com/channel/UCdi0T2B5_WuXdHBhXpupriA
References
Abdraev M. (2021) Telezhurnalistikanın intellektwldı qurılımı. [The intellectual structure of television journalism]. –Almaty: «Qazaq universiteti», 195.
Andrea Е. (2013) TV Formats: history, theory, industry and audiences. Editorial // Critical Studies in Television, Manchester University Press, Volume 8, No. 2. – 42.
Beinbrizh Zh., Nicola G., Liz Т. (2019) Media zhane Zhurnalistika: teoria men praktikaga zhana kozkaras. [Media and Journalism: a new approach to theory and practice] А.: «Ulttyk audarma burosy» kogamdyk kory, – 354-355.
Balakireva T. (2017) Transformatsiya kommunikatsii na primere rossiyskogo televideniya // [Transformation of communication on the example of Russian television] VECHE. 2017. № 29, – 177.
Belyayev V. (1996) «Ponedel'nik» Mikhail Osokin // ["Monday" Mikhail Osokin] «TV Park» Yezhenedel'nyy zhurnal-telegid. – vyp. 20.
Elke W. (2019) Book Review: Storytelling Industries. Narrative Production in the 21st Century // Critical Studies in Television, Manchester University Press. Vol. 14, No.1. – 146.
Edward H. (2007) Understanding the Global TV Format // Journal of Media Business Studies, 4:1. – 71.
Manskova Ye. (2009) Rol' tresh-estetiki v formirovanii sovremennoy kontseptsii televizionnoy dokumentalistiki // [The role of trash aesthetics in shaping the modern concept of television documentaries] «Mediaskop» Elektronno – nauchnyy zhurnal. – № 1.
Mahovskaia O. (2007) Telemania: bolezn ili stras? [Telemania: illness or passion?] – M: Labirint, – 167.
Murray S. (2009) Reality TV: remaking television culture / S. Murray, L. Ouellette. -New York: NYU Press, – 143.
Moran A. (2006) Understanding the Global TV Format. - Bristol, Intellect, – 187.
Manovich, L. (2002) The Language of New Media / L. Manovich. – The MIT Press, – 284.
Novikova A. (2013) Televizionnaya real'nost': ekrannaya interpretatsiya deystvitel'nosti. [Television reality: screen interpretation of reality]. – M. Izdatel'skiy dom Vysshey shkoly ekonomiki, – 83.
Nuriden R. (2012) Qazaq ruhani jurnalistikasy. [Kazakh spiritual journalism] – Pavlodar, – 3.
Richard W. (2008) Colonial Time and TV Time: Television and Temporality in Belize // Society for Visual Anthropology Newsletter, No 10 (1), – 96.
Yarkina A. (2020) Tresh v novostnom sektore. [Trash in the news sector]. Problemy massovoy kommunikatsii: novyye podkhody. Materialy Vserossiyskoy nauchno-prakticheskoy konferentsii aspirantov i studentov, – 152.
Electronic resources:
Almazova Ye. (2017) «Eto nisha ne dlya khaypa»: kakovo budushcheye sotsial'noy zhurnalistiki [“This is not a niche for hype”: what is the future of social journalism] https://www.asi.org.ru/2017/10/31/budushhee-sotsialnoj-zhurnalistiki/
Grindstaff L. «Real'noye televideniye» i politika sotsial'nogo kontrolya [«Real TV» and the policy of social control] http://culturca.narod.ru/Grin.htm
Muhtarov B. (2021) Telearnalardyñ medietika boiynşa bılıksızdıgı neden baiqalady? [What is the lack of media ethics of TV channels?] https://newreporter.org/kz/2021/08/10/telearnalardyn-mediaetika-bojynsha-biliksizdigi-neden-bajqalady/
Omashev N. (2020) Oz-ozın tärbieleitın adam baqytty [Happy is the one who educates himself] https://egemen.kz/article/217937-namazaly-omashuly-ozin-ozi-tarbieleytin-adam-%E2%80%93-baqytty
Kachkayeva A. (2005) Televideniye tresha. Interv'yu s D. Dondureyem i O. Makhovskoy // [Thrash television. Interview with D. Dondurei and O. Makhovskaya] Radio «Svoboda». Programma «Smotrim televizor»,http://www.svoboda.org/programs/tv/2005/tv.121905.asp
Larina YU. (2021) "U nas dolzhen byt' shum vremeni"[“We must have the noise of time”] https://www.kommersant.ru/doc/1663516
Piyush.Sh. (2018) The Secrets of Successful Factual Entertainment boadcasters // Forbes India Edition. https://www.forbesindia.com/blog/technology/secret-of-successful-factual-entertainment-broadcasters/.
Potapova Ye. (2006) Dyadya Steba. Telerevizor [Uncle Steba. TV auditor] https://novayagazeta.ru/articles/2006/11/09/27333-dyadya-styoba
Ptashkin O. (2009) Tresh TV [Tresh TV] https://www.gazeta.ru/comments/2009/06/02_a_3183253.shtml
Sukhacheva A. (2011) Professional'naya deformatsiya [Professional deformation] https://newreporter.org/2011/02/18/professionalnaya-deformaciya/
Fedotova N. (2011) Ot zhurnalistiki fakta k zhurnalistiki emotsiy [From journalism of fact to journalism of emotions] http://socmedia.by/wp-content/uploads/2018/08/Stepanov_Media-sustainable-development.pdf
Hinkley D. (2012) Americans spend 34 hours a week watching TV, according to Nielsen numbers //New York Daily News. http://www.nydailynews.com/entertainment/tv-movies/americans-spend-34-hours-week-watching-tv-nielsen-numbers-article-1.1162285
31-arna «Informburo» bagdarlamasynyn Youtube-tegi resmi kanaly [Channel 31 is the official Youtube channel of the Informburo program] https://www.youtube.com/c/%D0%98%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B1%D1%8E%D1%80%D0%BE31
KTK janalyqtarynyn Youtube-tegi resmi kanaly [The official Youtube channel of KTK news ] https://www.youtube.com/channel/UClkBhzbbWhUxsNqNVwdHZPA
Eurazia bırınshı arnasynyn Youtube-tegı resmi kanaly [The official channel of Eurazia First Channel Youtube] https://www.youtube.com/channel/UCdi0T2B5_WuXdHBhXpupriA