Ақпарат агенттіктері қызметіндегі этикалық қағидалар мен заңдылық ережелері
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2022.v65.i3.01Аннотация
Ақпарат агенттіктерінің жұмыс тәжірибесі мен этикалық нормалары әлі де болса бір жүйеге түсіп, нақты зерттеліп, зерделенбей келеді. Уақыт талабына сай тыңғылықты зерттеу жүргізу, этикалық бағыттағы қағидаларына назар аудару ғылыми қажеттілік. Ақпарат агенттіктеріндегі құқықтық нормалар мен этикалық ережелердің көрінісін айқындау қазақ журналистикасындағы зәру тақырыптардың бірі.
Ақпарат агенттіктердегі журналист этикасының кейбір мәселелерін ғылыми тұрғыда зерделеп, құқықтық сауаттылықты арттыру мақсатындағы түрлі кодекстерді талдап, ақпарат көздеріне жан-жақты зерттеу жүргізу – ғылыми мақаланың негізгі мақсаты.
Ғылыми мақалада әр түрлі ақпарат агенттіктерінің қазіргі қызметі мен қағидалары нақты мысалдар негізінде сипатталды. Қазақстандағы аудиторияның ақпарат агенттіктері хабарламаларын тұтыну ерекшеліктері, қызметіне деген көзқарасы сарапталды. Ақпарат агенттіктері қызметіндегі этикалық кодекстер рөлі мен дереккөздермен сауатты жұмыстың маңыздылығы айқындалды.
Мақала барысында ақпарат агенттіктерінің әдеп нормалары, журналистік шығармашылық құқығы мен міндеті қарастырылып, ауқымды зерттеу жүргізілді. Статистикалық мәліметтер аясында сауалнама жүргізіліп, ЮНЕСКО көлемінде қабылданған журналистік құқықтық нормативтік актілер мен құжаттарға сараптама жасалды. Олардың журналист қызметін жақсартудағы, сапалы контент жасаудағы маңызды сипаты бағамдалды.
Қазақ ақпарат агенттігінің заң аясындағы жазбаларының тақырыптық, мазмұндық сипаты, журналистердің заңдық қолтаңбалары фактілер арқылы сарапқа салынады. Қазақстандық ақпараттық ресурстардың шетелдік редакциялардың қағидаларымен ұқсастықтар мен айырмашылықтарын зерттеуде білікті ғалымдар пікірі, еңбектері негізге алынды. Этикалық кодекстердің тиімділігіне қатысты сыни пікірлерді қарастыру барысында бірнеше теоретик ғалымдар еңбегіне сүйеніп, ұтымты талдау, сауатты тұжырым, нәтижелі ой айтылды.
Мақалада «Қазақпарат» агенттігінен бөлек, «Интерфакс», «AFP», «The Associated Press» т.б. агенттіктер жұмысы сарапталып, тәжірибелік ерекшеліктері айқындалды. Агенттік журналисіне ақпарат көздерімен дұрыс қарым-қатынас құра білу, сақтай білу аса маңыздылығын ескере отырып, ғылыми мақалада дерек-дәйек, пайымды, тұщымды ой қамтылды.
Түйін сөздер: ақпарат агенттіктері, этикалық кодекстер, этикалық қағидалар, ақпарат көздері.
Библиографиялық сілтемелер
Вирен Г., Фролова Т. Информационные агентства. Как создаются новости. Аспект Пресс, Москва, 2015, с.64
Герасимов В.В.,.Ромов Р.Б, Новиков А.А. и др.; под ред. Ю.А.Погорелого. Технология новостей от Интерфакса: учебное пособие для студентов вузов. М.: Аспект Пресс, 2011, С.7.
Gordon A.D., Kittross J.M., Controversies in media ethics, Longman, 1999, Р.59.
Дудинова Е.И. Этика журналиста, Алматы, Қазақ университеті, 2016, С.38.
Жақсылықбаева Р.С. Журналист этикасы, Алматы, Қазақ университеті, 2013, 32 б.
Karen Sanders. Ethics and journalism. SAGE Publications, 2003, p.139
Ким М.Н. Теория и практика массовой информации. ИД «Питер», 2017, с. 134.
Лазутина Г.В. Профессиональная этика журналиста, Москва, Юрайт, 2017, 71 с.
Росенко М.Н. Основы этических знаний. СПб., Лань, 1998, стр.217.
Reuters standards and values. Link: https://www.reutersagency.com/en/about/standards-values/ The Associated Press news values and principles. Link: https://www.ap.org/about/news-values-and-principles/telling-the-story/anonymous-sources
Zacharia J., Grotto A. How to Report Responsibly on Hacks and Disinformation. Cyber Policy Center, Stanford Communication, p.10.
Farrell Mike, Dilemmas Ethical, Issues, and Concerns in Mass Communication. Media Law and Ethics, Routledge, 2012.
Claude-Jean Bertrand. Media ethics and accountability systems. Transaction Publishers, 2000, 42 б.
Chris Roberts, Jay Black. Doing Ethics in Media. Routledge, 2022, p.54
References
Viren G., Frolova T. Informatsionnyye agentstva. Kak sozdayutsya novosti [How news are created]. Aspekt Press, Moskva, 2015, p.64.
Gerasimov V.V., Romov R.B., Novikov A.A. and others.; editor Yu.A.Pogorely. Tekhnologiya novostey ot Interfaksa: uchebnoye posobiye dlya studentov vuzov [Technology of news from Interfax: textbook for university students]. M.: Aspekt Press, 2011, p.7.
Gordon A.D., Kittross J.M., Controversies in media ethics, Longman, 1999, p.59.
Dudinova Е. Zhurnalistskaya etika [Journalism ethics], Almaty, Kazakhskiy universitet, 2016. p.38.
Jaqsılıqbaeva R.S. Jwrnalïst étïkası [Ethics of journalist], Almatı, Qazaq wnïversïteti, 2013, 32 b.
Karen Sanders. Ethics and journalism. SAGE Publications, 2003, p.139.
Kim M.N. Teoriya i praktika massovoy informatsii [Theory and practice of mass information]. PH "Piter", 2017, p. 134.
Lazutina G.V. Professional'naya etika zhurnalista [Professional ethics of journalist], Moskva, Yurayt, 2017, p.71.
Rosenko M.N. Osnova eticheskogo znaniya [Basics of ethical knowledge]. SPb, Lan', 1998. p. 217.
Reuters standards and values. Link: https://www.reutersagency.com/en/about/standards-values/ The Associated Press news values and principles. Link: https://www.ap.org/about/news-values-and-principles/telling-the-story/anonymous-sources
Zacharia J., Grotto A. How to Report Responsibly on Hacks and Disinformation. Cyber Policy Center, Stanford Communication, p.10.
Farrell Mike, Dilemmas Ethical, Issues, and Concerns in Mass Communication. Media Law and Ethics, Routledge, 2012.
Claude-Jean Bertrand. Media ethics and accountability systems. Transaction Publishers, 2000, 42 б.
Chris Roberts, Jay Black. Doing Ethics in Media. Routledge, 2022, p.54
