ГУЛАГ баспасөзі: «Путевка» газеті мысалында
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2022.v66.i4.02Аннотация
Көптеген зерттеушілердің пікірінше, Кеңес Одағының насихаты бүкіл Кеңес үкіметі халқына ғана емес, ГУЛАГ лагерлерінің тұтқындары мен еңбекпен түзету орындарына да жүргізілді. Еңбекпен түзету лагерлерінде шыққан газеттер кеңестік саясаттың негізгі үгіт-насихат құралы болды. Соңғы кездері «ГУЛАГ баспасөзін» зерттеу жаңадан қолға алына бастады және ГУЛАГ газеттері туралы деректер пайда болған сайын оларды зерттеу қажеттілігі де туындауда.
Зерттеудің негізгі мақсаты – Қарағанды еңбекпен-түзету лагерінде (ары қарай мәтінде - Карлаг) шыққан «Путевка» газетінің материалдарына талдау жасау арқылы газеттің негізгі қызметі мен рөлін және баспасөз арқылы түрмеде жүргізілген кеңестік үгіт-насихаттың ықпалын анықтау.
Жұмыстың ғылыми ерекшелігі – авторлар алғаш рет Карлагта шыққан «Путевка» газетінің мазмұнына жан-жақты талдау жасау арқылы ГУЛАГ лагерлері мен Орталық Қазақстандағы түзету орындарының тарихынан сыр шертеді.
Зерттеу әдістері құжаттардың мазмұнына сапалық және сандық талдау жасауға негізделді, «Путевка» газетінің материалдарына мазмұндық талдау қолданылды. Материалдардың жанрлары мен тақырыптары қарастырылып, тұтқындардың газет жұмысына араласуы және олар жазған материалдардың мазмұны зерттелді. Сондай-ақ Карлаг тұтқындары арасында кеңестік насихаттың ықпалын анықтау мақсатында ГУЛАГ баспасөзінің пайда болуы мен дамуына тарихи талдау жасалды.
Зерттеу нәтижелері газеттің Карлагтағы кеңестік насихаттың құрамдас бір бөлігі екенін көрсетті. Карлагта газеттердің шығарылуының басты мақсаттарының бірі - ГУЛАГ лагерлерінде жұмысшылардың жоғары еңбек өнімділігіне деген қажеттілікті ынталандыруға әсер ету болғаны анықталды.
Түйін сөздер: Қазақстан, ГУЛАГ, Карлаг, Путевка, Кеңес Одағы, газет, насихат, баспасөз.
Библиографиялық сілтемелер
Matthew Lenoe, Closer to the Masses: Stalinist Culture, Social Revolution, and Soviet Newspapers (Cambridge: Harvard U Press, 2009), 1-6; Galina Ivanova, Donald Raleigh, Galina Mikhailovna, and Carol Flath, Labor Camp Socialism: The Gulag in the Soviet Totalitarian System (NY: Routledge, 2015), 2.
Randall Marlin, Propaganda and the Ethics of Persuasion, 2nd ed. (Peterborough, Ontario: Broadview Press, 2013), 1-13; Charles Hoffer, “A Sociological Analysis of Propaganda,” Social Forces 20 #4 (1942): 445-448.
Garth Jowett and Victoria O’Donnell, Propaganda and Persuasion, 7th ed. (Thousand Oaks: Sage, 2019) 1.
Jay Black, “Semantics and Ethics of Propaganda,” Journal of Mass Media Ethics, 16 #2-3 (2001): 133-134.
Brandenberger, Propaganda State, 6.
Lenoe, Closer to the Masses, chapter 1.
Lynne Viola, The Unknown Gulag: The Lost World of Stalin’s Special Settlements (Oxford: Oxford Press, 2007), 1-7; Anne Applebaum, Gulag: A History of the Soviet Camps (New York: Penguin Books, 2004), 86-88; Aleksandr Solzhenitsyn, The Gulag Archipelago (NY: Harper & Row, 1973), 93-143.
Steven A. Barnes, Death and Redemption: The Gulag and the Shaping of Soviet Society (Princeton, NJ: Princeton University Press, 2011), 33-41; Viola, The Unknown Gulag, 91-113.
Alla Gorcheva, Pressa Gulaga: 1918-1955 (Moscow: Spiski È.P. Peskovoj, 2009), 113-163. This is a reprint of an earlier edition published in 1996.
Viola, The Hidden Gulag, 186
Barnes, Death and Redemption, 1.
From the Dolinka Museum for the Commemoration of Victims of Political Repression.
Barnes, Death and Redemption, 254-258. Rehabilitation was a legal designation that released a prisoner from guilt. This was frequently done posthumously which was important for surviving immediate family members whose rights were restricted by association. For example, one of the main Karlag camps was the Akmola Camp for Wives of Traitors of the Motherland. Most women were there because their husbands were convicted.
Gorcheva, Pressa Gulaga, 113
Andrea Gullotta., “A New Perspective for Gulag Literature Studies: The Gulag Press,” Studi Slavistici VIII (2011): 95-111.
Wilson Bell, “One Day in the Life of Educator Khrushchev: Labour and Kul'turnost' in the Gulag Newspapers,” Canadian Slavonic Papers 46 #3&4 (2004): 289-313.
Gorcheva, Pressa Gulaga, 20-40
“Gulag: Many Days, Many Lives,” Roy Rosenzweig Center for History and New Media, George Mason University, http://gulaghistory.org/items/show/311, accessed January 2019.
Applebaum, Gulag, 221.
Putevka, 22 September 1934.
Barnes, Death and Redemption, 162.
Thomas, A., “On Guard at BAMlag: Representations of Guards in the 1930s Gulag Press,” The Soviet and Post-Soviet Review, 41, #1 (2014): 6; Applebaum, Gulag, 221.
Gorcheva, Pressa Gulaga, 50-55.
Thomas, On Guard, 3-32.
Gorcheva’s initial work in 1996 examined a number of individual newspapers. Additional Gulag newspapers, including collections like Putevka, have been located since her first examinations.
Bell, “One Day,” 289-313.
Vladislov Hedeler, “Forging ‘new people’: Putevka - the camp newspaper of the Karlag,” Yearbook for Historical Communism Research (Berlin: Aufbau Verlag, 2012), 27-46, https://kommunismusgeschichte.de/jhk/jhk-2012/article/detail/vom-schmieden-neuer-menschen-putevka-die-lagerzeitung-des-karlag/, accessed May 2019; Barnes, Death and Redemption, 62-63;
Aleksandr Solzhenitsyn, The Gulag Archipelago 1918-1956: An Experiment in Literary Investigation, Volume 3 (NY: HarperCollins Publisher, 1976), 46.
Applebaum, Gulag, 220.
“Order #167, May 23, 1935,” Karlag camp document, Roy Rosenzweig Center for History and New Media, George Mason University, http://gulaghistory.org/items/show/738, accessed February 10, 2019.
Alan Barenberg, Wilson Bell, Sean Kinnear, Steven Maddox, Lynne Viola, “New directions in Gulag studies: a roundtable discussion,” Canadian Slavonic Papers, 59 #3&4 (2017): 387-388.
Barnes, Death and Redemption, 76.
Hedeler, “Forging ‘new people’,” 33.
Hedeler, “Forging ‘new people’,” 27-46.
Nurlan Dulatbekov, Karlag in Black Pencil (Karaganda: “Bolashak” Karaganda University, 2015), 27.
Dulatbekov mentions graphic artist Irina Borkhman who studied art in Russia and Germany, and later designed wall newspapers and posters while interred at Karlag.
A. Suleimenov, “What Did the Karlag Newspapers Write About?” Karaganda “Bolashak” University news release, http://www.kubolashak.kz/?&mm=09&yy=2017&m=7722&r=15&l=Eng, accessed Jan 2018, np; Barnes, Death and Redemption, 62.
Hedeler, “Forging ‘New People’,” 32.
Putevka, 11 October 1934.
Putevka, 28 December 1934.
“Order #88, March 28, 1935,” Karlag camp document, Roy Rosenzweig Center for History and New Media, George Mason University, http://gulaghistory.org/items/show/737, accessed February 10, 2019.
Suleimenov, “What did the Karlag Newspapers.”
Nurlan Dulatbekov, Karlag Press 1 (Karaganda: “Bolashak” Karaganda University, 2017), 3-275.
The English language version is: Gorky, M., Belomor: An Account of the Construction of the New Canal between the White Sea and the Baltic Sea (New York: Harrison Smith and Robert Haas, 1935).
Ruder, C., Making History for Stalin: The Story of the Belomor Canal (Gainesville: University Press of Florida, 1998).
Thomas, On Guard, 13.
Viola, The Hidden Gulag, 91-113.
