Климаттың өзгерісі туралы сауаттылықты қалыптастырудағы БАҚ рөлі: мәселелер мен мүмкіндіктер
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2024.v71.i1.1Кілттік сөздер:
климаттың өзгеруі, журналистика, жаһандық климаттық дағдарыс, деректі фильмдер, қоршаған орта.Аннотация
Бұл зерттеудің мақсаты мен идеясы – ғаламдық атмосфераға зиян тигізетін және елеулі әлеуметтік-экономикалық және экологиялық қауіптер тудыратын адам әрекеттерінің нәтижесі болып табылатын климаттың өзгеруінің дүниежүзілік проблемасын шешуде БАҚ-тың маңызды рөлін анықтау. Ғылыми жұмыстың басты бағыттары аталған мәселенің жаһандық ауқымын бағалау және осы жүйедегі ақпараттандыру жұмыстарын арттыру, сонымен қатар медиа бірлестіктерді тиімді де ықпалды әрекеттерге ынталандыру үдерістерін қарқындату негізінде жүргізіледі. Климат өзгеруінің адамзаттың дамуына және оның болашағына зор қауіп төндіретіні жүйелі түрде айтылып жүрсе де, жұртшылықтың оны түсінуі проблемалық күйінде қалып отыр. Бұқаралық ақпарат құралдары қоғамдық пікірді қалыптастыратын, көпшіліктің азаматтық белсенділігін арттыруға әсер ететін және олардың белгілі бір мәселелерді жұмыла шешуіне ықпал ететін негізгі ақпарат көзі ретінде маңызды рөл атқаратыны белгілі. Осы орайда, автор бұл мәселені жан-жақты талдап, осы зерттеудің нәтижелері мен талдауын климаттық өзгерістерді тиімді шешудің ұтымды жолы ретінде ұсынады. Мақаланың тәжірибелік маңыздылығы – БАҚ мамандарының климаттық тақырыптар бойынша жақсы хабардар болуы мен бұл тақырыптың оқылымын арттыруды қамтамасыз ету және климатқа қатысты мазмұнды коммуникациялық оқу бағдарламаларына қосуға шақыру. Мақаланың әдістемесі БАҚ-тардағы климаттың өзгеруі мәселесінің көтерілу деңгейін нақты ғылыми әдіс-тәсілдерді қолдана отырып анықтау және әлеуметтік медиалардағы климаттың өзгеруін жоққа шығару тұжырымдамаларын да кешенді түрде қарастыру. Сондай-ақ, нәтижелердің қолданбалық маңыздылығы деректі фильмдердің климаттық дағдарыстың қауіп-қатері мен зияндылығының зардабын хабарлау және қоғамдық пікірді қалыптастыру үшін қуатты құрал болатындығынан және әлеуетінің жоғары екенінен көрінеді. Зерттеуде көпшіліктің санасына өзгеріс әкелген әсерлі деректі фильмдердің мысалдары келтірілген. Зерттеудің ғылыми маңыздылығы – әртүрлі медиа платформаларда климат пен қоршаған орта туралы ақпараттарды жүйелі түрде жұртшылыққа ұсынып, олардың сауаттылығын арттыру.
Библиографиялық сілтемелер
Біріккен Ұлттар Ұйымының Климаттың өзгеруі жөніндегі негіздемелік конвенциясы (1992). https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/webmenu/webmenu12421_1.pdf
Бойкофф, М.Т. (2011). Әлемдік сахна. Климат үшін кім сөйлейді?: Климаттың өзгеруі туралы бұқаралық ақпарат құралдарының хабарлауын түсіну (1–29 беттер). Кембридж университетінің баспасөзі.
Бьорнберг, K. E. және т.б. (2017). «Климат және қоршаған орта туралы ғылымды теріске шығару: 1990-2015 жылдары жарияланған ғылыми әдебиеттерге шолу». Таза өндіріс журналы, 167-бет, б. 229-241.
Брюггеман, М. (2017). «Климаттың өзгеруін жазатын ғылыми журналистердің рөлдерін өзгерту». Оксфордтық климат туралы ғылым энциклопедиясы. doi: 10.1093/acrefore/9780190228620.013.354.
Чадвик, A. E. (2017). «Климаттың өзгеруі туралы коммуникация». Оксфорд зерттеу коммуникация энциклопедиясы. doi: 10.1093/acrefore/9780190228613.013.22. ISBN 978-0-19-022861-3.
Clayton, S. et al. (2016). «Әділет және экологиялық тұрақтылық». Әлеуметтік әділеттілік теориясы мен зерттеулерінің анықтамалығы. Ред: Клара Саббаг және Манфред Шмитт. Нью-Йорк: Спрингер, б. 369-386.
Демирджан, М., Туран, Н., Арабажы, Х., Кошкун, М., Туркоглу, Н. және Чичек, И. (2016). Күн тәртібін құру үлгісіне сәйкес баспа басылымдарындағы климаттың өзгеруі туралы жаңалықтар мен бағандарды талдау. ТУЖАУМ халықаралық география симпозиумы, 13, 14.
Дунауэй, Ф. (2015). Жасылды көру: Американың қоршаған орта суреттерін пайдалану және теріс пайдалану. Чикаго университетінің баспасөзі
Гэвин, Н.Т. (2009). Климаттың өзгеруін шешу: БАҚ перспективасы. Экологиялық саясат, 18(5), 765-780.
Голландия, E.C. (2020). Антигеосаяси кинематографиялық көз: деректі фильм және сыни геосаясат. Географиялық компас, Advance интернет-басылымы., e12536. https://doi.org/10.1111/gec3.12536
Қайыхан, Б. (2020). Қазіргі әлемдегі тәуекел туралы әңгіме. Анкара: Үтопя баспасы.
Келли-Костелло, А. (2021). Неліктен климаттың өзгеруі жаһандық саммиттерден тыс жаңалықтар күн тәртібінде қалуы керек, https://theconversation.com/why-climate-change-must-stay-on-the-news-agenda-beyond-global-summits-171845, 8 желтоқсан 2021 ж. .
Мозер, С.С. (2010). Климаттың өзгеруі туралы хабарлау: тарих, қиындықтар, процесс және болашақ бағыттар. ВАЙРС Климат Өзгеріс ,1,31–53.
Ньюман, Н., Флетчер, Р., Клейс Нильсен, Р., Анди, С. және Шульц, А. (2020). Рейтерс институт сандық жаңалық рапорты 2020. Рейтерстің журналистиканы зерттеу институты.
Бейбітшілік саласындағы Нобель сыйлығы (2007). https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2007/press-release/ 12.03.2022.
Өстман, Дж. (2014). «Бұқаралық ақпарат құралдарын пайдаланудың қоршаған ортаны қорғауға әсері: саяси әлеуметтену тәсілі». Қоршаған ортамен байланыс 8 (1): 92–109.
Суретші Дж.; Осака, С. (2019). «Климаттық дағдарысты жақсырақ қамту үшін бес кеңес», NiemanReports, https://niemanreports.org/articles/five-tips-for-better-coverage-of-the-climate-crisis/
Шафер, M. S. andПейнтер, J. (2021). Өзгеретін медиа экожүйесіндегі климаттық журналистика: Дүние жүзіндегі климаттың өзгеруіне байланысты жаңалықтардың өндірісін бағалау, WIREs Climate Change, https://doi.org/10.1002/wcc.675
Шахин, М. (2020). Климаттың өзгеруі және ғылыми журналистика: Австралиядағы өрттерді қамтудағы ғылым ізі. Гүмүшхане университеті Коммуникация факультеті Электрондық журнал, 8(2), 1011-1030.
Шахин, Ү. және Üzelgun, M. A. (2016). Климаттың өзгеруі және БАҚ туралы есеп. Сабанжы университеті. Оксфорд зерттеу энциклопедиясы климат туралы ғылым, doi: 10.13140/RG.2.2.14963.94244
Шахин, Ү. және Erensü, S. (2020). Ковид-19 пандемиясын және климаттық дағдарысты бірге оқу. Mercator саясаты туралы қысқаша ақпарат.
Учар, Г.К., Ялчын, М.Г. және Өздемир, Г. (2019). Климаттың өзгеруін жоққа шығарудың әлеуметтік үстемдік бағдарымен және экологиялық әділ әлемге сеніммен байланысы. Улудаг университетінің өнер және ғылым факультеті Әлеуметтік ғылымдар журналы, 20(37), 739-764.
References
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, 1992, https://webdosya.csb.gov.tr/db/iklim/webmenu/webmenu12421_1.pdf
Boykoff, M. T. The world stage. In Who speaks for the climate?: Making sense of media reporting on climate change, 2011, (pp. 1–29). Cambridge University Press.
Björnberg, K. E. vd. “Climate and Environmental Science Denial: A Review of the Scientific Literature Published in 1990-2015”. Journal of Cleaner Production, 2017, 67, p. 229-241.
Brüggemann, M. “Shifting Roles of Science Journalists Covering Climate Change.” Oxford Research Encyclopedia of Climate Science, 2017, doi:10.1093/acrefore/9780190228620.013.354.
Chadwick, A. E. "Climate Change Communication". Oxford Research Encyclopedia of Communication, 2017, doi:10.1093/acrefore/9780190228613.013.22. ISBN 978-0-19-022861-3.
Clayton, S. vd. “Justice and Environmental Sustainability”. Handbook of Social Justice Theory and Research. Ed: Clara Sabbagh ve Manfred Schmitt. New York: Springer, 2016, p. 369-386.
Demircan, M., Turan, N., Arabacı, H., Coşkun, M., Türkoğlu, N., and Çiçek, İ. Gündem belirleme modeline göre yazılı basındaki iklim değişikliği haber ve köşe yazılarının analizi. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 2016, 13 (14).
Dunaway, F. Seeing green: The use and abuse of American environmental images. University of Chicago Press, 2015.
Gavin, N. T. Addressing climate change: a media perspective. Environmental Politics, 2009, 18(5), 765-780.
Holland, E. C. The anti-geopolitical cinematic eye: Documentary film and critical geopolitics. Geography Compass, Advance online publication., 2020, e12536. https://doi.org/10.1111/gec3.12536
Kayıhan, B. Modern Dünyada Risk Söylemi. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2020.
Kelly-Costello, Á. Why climate change must stay on the news agenda beyond global summits, 2021, https://theconversation.com/why-climate-change-must-stay-on-the-news-agenda-beyond-global-summits-171845, 8 Aralık 2021.
Moser, S. C. Communicating climate change: History, challenges, process and future directions. WIREs Climate Change, 2010, 1, p. 31–53.
Newman, N., Fletcher, R., Kleis Nielsen, R., Andi, S. and Schulz, A. Reuters Institute Digital News Report 2020. Reuters Institute for the Study of Journalism, 2020.
Nobel Barış Ödülü, 2007, https://www.nobelprize.org/prizes/peace/2007/press-release/ 12.03.2022.
Östman, J. “The Influence of Media use on Environmental Engagement: A Political Socialization Approach.” Environmental Communication, 2014, 8 (1): 92–109.
Painter, J. & Osaka, S. “Five Tips for Better Coverage of the Climate Crisis”, NiemanReports, 2019, https://niemanreports.org/articles/five-tips-for-better-coverage-of-the-climate-crisis/
Schäfer, M. S. & Painter, J. Climate journalism in a changing media ecosystem: Assessing the production of climate change-related news around the World, WIREs Climate Change, 2021, https://doi.org/10.1002/wcc.675
Şahin, M. İklim Değişikliği ve Bilim Gazeteciliği: Avustralya Yangınları Haberlerinde Bilim İzi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2020, 8(2), 1011-1030.
Şahin, Ü. & Üzelgün, M. A. İklim Değişikliği ve Medya Raporu. Sabancı Üniversitesi. Oxford Research Encyclopedia of Climate Science, 2016, doi:10.13140/RG.2.2.14963.94244
Şahin, Ü. & Erensü, S. Covid-19 Pandemisini ve İklim Krizini Birlikte Okumak. Mercator Politika Notu, 2020.
Uçar, G. K., Yalçın, M. G., ve Özdemir, G. İklim Değişikliği İnkârının Sosyal Baskınlık Yönelimi ve Ekolojik Adil Dünya İnancı ile İlişkisi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019, 20(37), 739-764.
Movies:
İklim Meselesi (2017, Director: Altuğ Gültan).
Tarım İçin Su (2021, Director: Vedat Atasoy).
Before the Flood (2016, Director: Fisher Stevens).
An Inconvenient Truth (2007, Director: Davis Guggenheim).
Litre (2019, Director: Altuğ Gültan, Zeynep Dilara).
