Климаттың өзгеруі және БАҚ-тың ықпалы
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2024.v72.i2.14Кілттік сөздер:
климаттың өзгеруі, БАҚ жарияланымы, Қазақстан, БҰҰ Тұрақты даму мақсаттары.Аннотация
«Климаттың өзгеруі» термині негізінен атмосферадағы ұзақ мерзімді өзгерістен туындаған жаһандық жылынуды білдіреді. Бұның негізгі қозғаушы күші - адам әрекетінің кесірінен пайда болған парник газы.
Бұл мақаланың мақсаты - жаһандық деңгейде және Қазақстанда климаттың өзгеру салдарының әртүрлі аспектілерін, бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланымдарды, қоғамдық сана деңгейін, үкіметтің заңнамалары мен тақырыпқа байланысты білім беру бастамаларын зерттеу. Бұқаралық ақпарат құралдарын, қоғамның хабардар болуын, климаттың өзгеруіне қатысты үкіметтік пен халықаралық ынтымақтастық шараларын зерттеу үшін аралас әдіс қолданылды. Мақалада Қазақстандағы қоғамдық пікірге БАҚ-тың әсерін айқындай отырып, климаттың өзгеруі мәселелері бойынша хабардар болу мен оған қарсы әрекет етудегі журналистер мен бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі мұқият зерттелді.
Зерттеуде беделді ұйымдардың сауалнамалары, әлеуметтік сұраулар мен Google Trends деректері талданды. The Guardian және BBC, тағы сондай сияқты бұқаралық ақпарат құралдары қоғамдық пікірді қалыптастыруда және ағартушылықта маңызды рөл атқарады.
Қазақстан климаттың өзгеруіне бейім болғандықтан ол туралы бұқаралық ақпарат құралдарындағы жарияланымдарда айтарлықтай жетістіктер байқалады. Дегенмен, ресурс жетіспеушілігі және БАҚ иелерінің назар аудармауы сияқты кедергілер жалғасып жатыр.
Сондай-ақ, климаттың өзгеруі тақырыбының ұлттық оқу бағдарламаларында жеткілікті баяндалмауы, мәселелерді тиімді шешуде қажетті ақпарат алуға кедергі келтіреді. Бұл зерттеу Тұрақты даму мақсаттарына қол жеткізуге баса назар аудара отырып, климаттың өзгеруіне байланысты күрделі жағдайларды шешуде бұқаралық ақпарат құралдары, үкімет және халықаралық ұйымдар арасындағы одан әрі ынтымақтастықтың негізін қалауға жол ашады.
Библиографиялық сілтемелер
Arora, N.K., Mishra, I. Sustainable development goal 13: recent progress and challenges to climate action. Environmental Sustainability 6, 297–301 (2023). https://doi.org/10.1007/s42398-023-00287-4
Boykoff, M. T., & Roberts, J. T. (2007). Media coverage of climate change: Current trends, strengths, weaknesses. Human development report, 2008(3), 1-53.
Ejaz, W., Mukherjee, M., Fletcher, R., & Nielsen, R. (2022). How we follow climate change: Climate news use and attitudes in eight countries.
Ejaz, W., Mukherjee, M., & Fletcher, R. (2023). Climate change news audiences: analysis of news use and attitudes in eight countries.
Freedman E. (2009) Obstacles in Central Asia to Much-Needed Environmental Reporting. Available at: Obstacles in Central Asia to Much-Needed Environmental Reporting | SEJ
Goldberg, M. H., Gustafson, A., Ballew, M. T., Rosenthal, S. A., Leiserowitz, A. 2019. ‘A Social Identity Approach to Engaging Christians in the Issue of Climate Change’, Science Communication 41, 442–463. https://doi.org/10.1177/1075547019860847
Karimova, B. Z., Alimbekova, S. K., & Mukhatova, A. D. (2018). Ecological problems in mass media in Kazakhstan. Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 10(6), 1422-1427.
Marianna Poberezhskaya & Nataliya Danilova (2022) Reconciling climate change leadership with resource nationalism and regional vulnerabilities: a case-study of Kazakhstan, Environmental Politics, 31:3, 429-452, DOI: 10.1080/09644016.2021.1920768
Newman, T. P., Nisbet, E. C., & Nisbet, M. C. (2018). Climate change, cultural cognition, and media effects: Worldviews drive news selectivity, biased processing, and polarized attitudes. Public Understanding of Science, 27(8), 985-1002. https://doi.org/10.1177/0963662518801170
Oladejo, T.O., Balogun, F.O., Haruna, U.A. et al. Climate change in Kazakhstan: implications to population health. Bull Natl Res Cent 47, 144 (2023). https://doi.org/10.1186/s42269-023-01122-w
Powell, J. (2019). Scientists Reach 100% Consensus on Anthropogenic Global Warming. Bulletin of Science, Technology & Society, 027046761988626. doi:10.1177/0270467619886266
Schäfer, M. S. (2015). Climate Change and the Media. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 853–859. doi:10.1016/b978-0-08-097086-8.91079-1
Stamm, K. R., Clark, F., & Eblacas, P. R. (2000). Mass communication and public understanding of environmental problems: the case of global warming. Public Understanding of Science, 9(3), 219–237. doi:10.1088/0963-6625/9/3/302
Internet resources
Evidence | Facts – Climate Change: Vital Signs of the Planet (nasa.gov)
Scientific Consensus | Facts – Climate Change: Vital Signs of the Planet (nasa.gov)
Climate change (who.int)
https://climateknowledgeportal.worldbank.org/country/kazakhstan/climate-data-historical
Kazakhstan – Climate Performance Ranking 2024 | Climate Change Performance Index (ccpi.org)
History of Climate Science Research | Center for Science Education (ucar.edu)
A brief history of climate change discoveries (ukri.org)
Climate Change in the Media: Public Perception and the Responsibility of News Outlets - Earth Day
Best media coverage of climate change (ca-climate.org)
Media Contest: Change for Climate in Kazakhstan | United Nations in Kazakhstan
Reducing temperatures: Kazakhstan takes action against climate change | United Nations Development Programme (undp.org)
Kazakhstan | Climate Action Tracker
Energy and Environment | Kazakhstan | U.S. Agency for International Development (usaid.gov)
Developing Journalism - Exposing Climate Change in Central Asia | n-ost
Изменение климата — Demoscope
analiticheskiy_otchet_rus.pdf (undp.org)
Information about author:
Abdikappar Meruyert – PhD student of UNESCO Department of Journalism and Communication, Faculty of Journalism of al-Farabi Kazakh National University (Almaty, Kazakhstan, email: abdikappar.m@gmail.com);
Автор туралы мәлімет
Әбдіқаппар Меруерт Әбдінасырқызы – Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ журналистика факультеті ЮНЕСКО-ның журналистика және коммуникация кафедрасының докторанты (Алматы, Қазақстан, эл.почта: abdikappar.m@gmail.com);
Поступило 13 февраля 2024 г.
Принято 18 апреля 2024 г.
