Әлеуметтік желілердің қоғамдық пікір қалыптастырудағы рөлі
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2022.v65.i3.07Аннотация
Бүгінде Facebook, Instagram сынды әлеуметтік желілер тек онлайн түрде ақпарат алмасатын алаң ғана емес, әлемде болып жатқан кез келген оқиғаға пікір білдіретін, талқылайтын, сол тақырыпты ортаға салатын платформаға айналып үлгерді.
Аталған зерттеудің мақсаты елдегі саяси оқиғалар кезіндегі әлеуметтік желілердің плюрализм қалыптастырудағы рөлін, сондай-ақ қазіргі уақытта қаншалықты қуатты құрал екенін анықтау болды. Мақсатқа жету жолында Facebook пен Instagram желілеріне және дәстүрлі медиаға контент талдау жасау міндеті қойылды. Зерттеу нәтижесінде халықтың әлі де пікірін еркін жеткізуге жүрексінетіні анықталды. Өйткені ресми топ өкілдерінің постына жазылған пікірлердің барлығы фейк аккаунттан жіберіледі. Сондай-ақ пікірлердің басым бөлігі тек ақпараттық мазмұнда беріледі. Ал тәуелсіз авторлар өз парақшаларында болған жайтты кеңінен талқылап, саралауға бейім. Алайда, өкінішке қарай, мұнда тек автордың жеке ұстанымы ғана беріледі. Нәтижесінде халық та біржақты ақпарат алумен шектеледі. Сондықтан ресми топ өкілдері ақпаратты мейілінше жан-жақты беруге дағдылану керек.
Бұл мақалада елімізде осы жылдың қаңтар айында орын алған оқиғаға байланысты Facebook пен Instagram-ның қоғамдық пікір қалыптастырудағы рөлі мен азаматтардың ақпараттық сауаттылығына баға беріледі. Ақпараттық сауат тек өз пікірін еркін білдіру ғана емес, сондай-ақ сыртқы әлемнен қабылдап жатқан ақпараттарды дұрыс сұрыптау, әлеуметтік желіде өзі оқитын постарды критикалық-сыни тұрғыда ойлау арқылы қабылдау, ақпараттық контентті сауатты тұтыну. Ақпараттық сауат болмағанда, адам өзінің жеке дара пікірін қалыптастыра алмай, көптің жетегінде кетеді. Бұл fake news-тың таралуына, мемлекет ішіндегі қайшылыққа және дүрбелеңге әкеп соғады.
Мақалада статистикалық деректер келтіріліп, салыстыру әдістері қолданылды. Сондай-ақ шетелдік сарапшылардың пікірлері келтірілді.
Қоғам ресми дерекке ғана сенім артып, әлеуметтік желілердегі кез келген ақпаратқа сыни көзқараспен қарай білсе, ақпаратты тұтыну деңгейі де артар еді. Бұл тұрғыда ресми БАҚ-қа әрдайым дүрбелең тудыратын тақырыптар туралы ақпаратты әлеуметтік желілерден бірінші жариялап, дер кезінде түсініктеме беріп отыру қажет.
Түйін сөздер: ақпараттық сауат, қоғамдық пікір, fakenews, әлеуметтік желілер, ресми БАҚ, саяси қақтығыс.
Библиографиялық сілтемелер
Anne Oeldorf-Hirsch, S. Shyam Sundar (2015) Posting, commenting, and tagging: Effects of sharing news stories on Facebook. DOI:10.1016/j.chb.2014.11.024
Chaiken, S. (1980). Heuristic versus systematic information processing and the use of source versus message cues in persuasion. Journal of Personality and Social Psychology, 36(5), 752-766.
Cho, Jaeho (2005) Media, interpersonal discussion, and electoral choice. Communication Research 32(3): 295-322.
Erlis Çela (2015) Social Media as a New Form of Public Sphere. European Journal of Social Sciences Education and Research
Habermas, J. (1991) The Structural Transformation of Public Sphere. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
Michael Bossetta (2018) The Digital Architectures of Social Media: Comparing Political Campaigning on Facebook, Twitter, Instagram, and Snapchat in the 2016 U.S. Election https://doi.org/10.1177/1077699018763307
Nicole B Ellison (2007) The Benefits of Facebook “Friends:” Social Capital and College Students’ Use of Online Social Network Sites. Journal of Computer-Mediated Communication 12(4):1143-1168 DOI:10.1111/j.1083-6101.2007.00367.x
Ольга Петровна Жилавская (2019) Медийно-информационная грамотность как целостное понятие в изменяющемся мире 16:001
Patrick W Kraft, Yanna Krupnikov, Kerri Milita, John Barry Ryan, Stuart Soroka (2020) Social Media and the Changing Information Environment: Sentiment Differences in Read Versus Recirculated News Content. Public Opinion Quarterly, Volume 84, Issue S1, 2020, Pages 195–215, https://doi.org/10.1093/poq/nfaa015
Seong yi Yun (2018) Selective Exposure and Political Polarization of Public Opinion on the Presidential Impeachment in South Korea 1...Academia, Pages 140-141
Takeshita, T. (2006). Current Critical Problems in Agenda-Setting Research. International Journal of Public Opinion Research, 18(3), 275–296. https://doi.org/10.1093/ijpor/edh104
Thomas J. Johnson (2014). Credibility of Social Network Sites for Political Information Among Politically Interested Internet Users. Journal of Computer-Mediated Communication 19(4) DOI:10.1111/jcc4.12084
Thorson and Wells 2015 Combining Big Data and Survey Techniques to Model Effects of Political Content Flows in Facebook. Social Science Computer Review 35(1) DOI:10.1177/0894439315609528
Тоффлер Э. (2004) Третья волна. "Издательство ACT", С.35.
Тоффлер Э.(2003) Метаморфозы власти: знание, богатство и сила на пороге XXI в. Издательство ACT", С.15-16.
Электрондық ресурс:
Интернет Ассоциация Казахстана (2021) Количество казахстанских пользователей Facebook и Twitter. http://www.iak.kz/ru/blogers-kz/baglan/kolichestvo-polzovatelei/
References
Adam Shehata (2018) Learning Political News From Social Media: Network Media Logic and Current Affairs News Learning in a High- Choice Media Environment. Communication Research 48(1):125–147 DOI:10.1177/0093650217749354
Anne Oeldorf-Hirsch, S. Shyam Sundar (2015) Posting, commenting, and tagging: Effects of sharing news stories on Facebook. DOI:10.1016/j.chb.2014.11.024
Chaiken, S. (1980). Heuristic versus systematic information processing and the use of source versus message cues in persuasion. Journal of Personality and Social Psychology, 36(5), 752-766.
Cho, Jaeho (2005) Media, interpersonal discussion, and electoral choice. Communication Research 32(3): 295-322.
Erlis Çela (2015) Social Media as a New Form of Public Sphere. European Journal of Social Sciences Education and Research
Habermas, J. (1991) The Structural Transformation of Public Sphere. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
Michael Bossetta (2018) The Digital Architectures of Social Media: Comparing Political Campaigning on Facebook, Twitter, Instagram, and Snapchat in the 2016 U.S. Election https://doi.org/10.1177/1077699018763307
Nicole B Ellison (2007) The Benefits of Facebook “Friends:” Social Capital and College Students’ Use of Online Social Network Sites. Journal of Computer-Mediated Communication 12(4):1143-1168 DOI:10.1111/j.1083-6101.2007.00367.x
Ol'ga Petrovna Zhilavskaya (2019) Medijno-informacionnaya gramotnost' kak celostnoe ponyatie v izmenyayushchemsya mire [Media and information literacy as a holistic concept in a changing world] 16:001
Patrick W Kraft, Yanna Krupnikov, Kerri Milita, John Barry Ryan, Stuart Soroka (2020) Social Media and the Changing Information Environment: Sentiment Differences in Read Versus Recirculated News Content. Public Opinion Quarterly, Volume 84, Issue S1, 2020, Pages 195–215, https://doi.org/10.1093/poq/nfaa015
Seong yi Yun (2018) Selective Exposure and Political Polarization of Public Opinion on the Presidential Impeachment in South Korea 1...Academia, Pages 140-141
Takeshita, T. (2006). Current Critical Problems in Agenda-Setting Research. International Journal of Public Opinion Research, 18(3), 275–296. https://doi.org/10.1093/ijpor/edh104
Tapio Vepsian (2016) Facebook likes and public opinion: Predicting the 2015 Finnish parliamentary elections. Government Information Quarterly, Volume 34, Issue 3. https://doi.org/10.1016/j.giq.2017.05.004
Thomas J. Johnson (2014). Credibility of Social Network Sites for Political Information Among Politically Interested Internet Users. Journal of Computer-Mediated Communication 19(4) DOI:10.1111/jcc4.12084
Thorson and Wells 2015 Combining Big Data and Survey Techniques to Model Effects of Political Content Flows in Facebook. Social Science Computer Review 35(1) DOI:10.1177/0894439315609528
Toffler E`. (2004) Tret'ya volna [The third wave] "Firma" "Izdatel'stvo ACT", S.15-16
Toffler E`. (2003) Metamorfozy vlasti [Metamorphoses of power] "Firma" "Izdatel'stvo ACT", S.35
Electronic resource:
Internet Assocziacziya Kazakhstana (2021) Kolichestvo kazahstanskih pol'zovatelej Facebook i Twitter [Number of Kazakhstani users of Facebook and Twitter]. http://www.iak.kz/ru/blogers-kz/baglan/kolichestvo-polzovatelei/
