БАҚ-тағы жасанды интеллект тақырыбының көрінісі: төртінші өнеркәсіптік революцияның жетістігі ретінде
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2024.v72.i2.7Кілттік сөздер:
БАҚ, жасанды интеллект, төртінші өнеркәсіптік революция, GPS технологиясы, Chat GPT нейрожелісі.Аннотация
Мақалада БАҚ-тағы жасанды интеллект мәселелері төртінші өнеркәсіптік революцияның жетістігі ретінде жан-жақты көрініс табады. Жасанды интеллектің масс-медиа саласына әсері, сондай-ақ оның өз-ара әрекеттесу жағдайларына салыстырмалы тұрғыда зерттеулер жасалады.
Жасанды интеллект адамның жеке ақыл-ойы мен іс-әрекеттерін орындайтын компьютерлік құралдар негізінде қалыптасты. Бұл сала жеке ғылыми бағыт ретінде ХХ ғасырдың екінші жартысында дами бастады. Оның басты қызметі қоғамдағы басқару, талдау, салыстыру, ақпаратты синтездеу, болжам мен жорамалдың дұрыстығын дәлелдеу әрі қорытынды шығару болды.
Зерттеу мақаланың мақсаты – БАҚ-тағы жасанды интеллект мәселелерін ғылыми тұрғыда терең талдап-таразылау арқылы, оны Қазақстанның экономикалық бағдарламалық саясатына қатысты төртінші өнеркәсіптік революциясының жетістігі ретінде қарастыру болып саналады.
Мақалада жасанды интеллект туралы ғылыми-теориялық еңбектер мен жарияланымдарды талдау арқылы қорытынды жасау және хронологиялық тұрғыда зерттеу әдістері пайдаланылды. Зерттеудің ғылыми-теориялық басты құндылықтары ретінде түрлі медиазерттеулер, сондай-ақ жасанды интеллект туралы жаңа идеялар мен тұжырымдар қолданыс табады. Отандық және шетелдік ғалымдардың жаңа технологиялардың дамуындағы жасанды интеллектің рөлін айқындаудағы анықтамалары мен ғылыми талдаулары сипатталады.
Мақала авторлары дәстүрлі БАҚ-тағы жасанды интеллект туралы сараптамалық және талдамалы жанрларда жазылған мақалаларды зерттей отырып, жасанды интеллектің қоғамға тигізер қауіп-қатерлері мен пайдалы тұстарын да терең зерделеуге тырысады.
Зерттеудің нәтижелерін БАҚ пен коммуникация саласының тәжірибелік жұмыстарын ілгерілетіп, оны жаңа технологияға бейімдеу және тиімді стратегиялық алғы-шарттарды жүзеге асыру үшін пайдалануға болады.
ЖИ – адамның ақыл-ойын компьютерде бейнелейтін бағдарламалық жүйе. Бұл терминді алғаш рет 1956 жылы АҚШ-тың Дартмут университетінде өткен конференцияда Джон Маккарти ұсынған. Ғалым бағдарламалаудың ең алғашқы тілдерінің бірі – липстің негізін салған.
ЖИ адам мен машинаның өз-ара әрекеттесуін жеңілдету үшін маңызды болып, физикалық жұмыс күшін азайтуға мүмкіндік береді. Қазіргі таңда ЖИ 75%-ы адам орнын алмастырғаны белгілі болып отыр. 2030 жылға қарай әлемде 800 мың адамның орнын робот алмастыруы мүмкін деген де деректер бар.
Библиографиялық сілтемелер
Autor D., Levy F., Murnane R. The Skill Content of Recent Technological Change: An Empirical Exploration // The Quarterly Journal of Economics. 2003. Vol. 118. No 4. P. 1279– 1333.
Асамбаев А. Жасанды интеллект негіздері. Оқулық. – Алматы: Эпиграф, 2017, -168 б.
Бостроль Н. Искусственный интеллект: этапы, угрозы, стратегии. – М.: Манн, 2016.
Баррат Дж. Последние изобретение человечества: искусственный интеллект и конец эры Homosapiens. – М.: Альпина нонфикшн, 2015.
Брокман Д. Что мы думаем о машинах, которые думают: ведущие мировые ученые об искусственном интеллекте. – М.: Альпина нонфикшн, 2017. 555 с.
Салғараева Г. Жасанды интеллект негіздерінің даму тарихы және қолдану салалары. //Хабаршы. Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе мемлекеттік университеті, 2020. №4. 25-31 бб.
Демингос П. Верховный Алгоритм. – М. Манн, 2016. -336 с.
Ескендір З. Жасанды интеллект талай қылмысты ашады. //Егемен Қазақстан, 25 мамыр, 2023.
Ғалымжанқызы С. Жасанды интеллект адамның орнын баса ма? //Егемен Қазақстан, 28 маусым, 2019.
Хокинс Дж, Блейксли С. Об интеллекте. – М.: Вильямс, 2016. – 240 с.
Хакимова Т. Жасанды интеллект негіздері. Оқу құралы. – Алматы: NUR PRESS, 2014. -106 б.
Harari Yu. N. 21 urok dlya XXI veka [21 Lessons for the 21st Century]. – Moscow, 2019.
Исабаева Д., Сәбет А. Жасанды интеллект негіздерінің дамуы және қолдану салалары. Білім – ғылым – бизнес интеграциясы: өзекті мәселелері мен болашағы. Студенттер мен магистранттар, докторанттар және жас ғалымдардың VIII республикалық, ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдар жинағы. – Өскемен, 2022.
Исхакова А. Применение искусственного интеллекта //Вестник современных исследований. 2018. №9. -261-262 с.
Жолжан Г. Жасанды интеллект және қауіпсіздік. //Егемен Қазақстан, 21 тамыз, 2023. 4 б.
Жүнісхан А. Жасанды интеллект адамзаттың жауы ма? //Егемен Қазақстан, 2 наурыз, 2023.
Косторнов А. Нейрокомпьютинг – современный интеллектуальный инструмент познания. Научные проекты. М.: ИУО РАО, 2017. 1-2 с.
Колесникова Г. Искусственный интеллект: проблемы и перспективы //Видеонаука: сетевой журнал. 2018. №2 (10).
Көкенай С. Жасанды интеллект адамзатты короновирустан емдей ала ма? //Егемен Қазақстан, 16 шілде, 2020.
Лопатина А. Искусственный интеллект: польза или опасность. //Вестник современных исследований. 2018. №9. -162-163 с.
Михайлова И. Перспективы использования искусственных интеллектов // Современные научные исследований и разработки. 2018. №6. 475-476 с.
Maxwell J.K. Electromagnetic theories. Selected works. — М.: ГИТТЛ, 1952. — P. 687.
Робототехника, прогноз, программирования: сборник /под. Ред. Г. Малинецкого. – М.: Стереотип, 2019.
Schwab K. The Fourth Industrial Revolution. – Germany: Crown Publishing Group, 2016.
Tolk A. Concepts and Methodologies in Modeling and Simulation. 2015. P. 106.
Wiener N. Cybernetics. M.: Nauka, 1968. P. 288.
Referenses
Autor D., Levy F., Murnane R. The Skill Content of Recent Technological Change: An Empirical Exploration // The Quarterly Journal of Economics. 2003. Vol. 118. No 4. P. 1279– 1333.
Asambaev A. Jasandy intelekt negizderi [Fundamentals of artificial intelligence]. Oqulyq. – Almaty: Epigraf, 2017, -168 b.
Bostrol N. Iskusstvennyi intellekt: etapi, ugrozi, strategii [Artificial Intelligence: stages, threats, strategies]. – M.: Mann, 2016.
Barrat Dj. Poslednie izobretenie chelovechestva: iskusstvennii intellekt i konec eri Homosapiens [The latest inventions of mankind: artificial intelligence and the end of the era of Homo sapiens]. – M.: Alpina nonfikshn_ 2015.
Brokman D. Chto mi dumaem o mashinah, kotorie dumayut: veduschie mirovie uchenie ob iskusstvennom intellekte [What we think about machines that think: the world's leading scientists on artificial intelligence]. – M.: Alpina nonfikshn, 2017. 555 s.
Salgaraeva G. Jasandy intellekt negizderinin damu tarihy jane qoldanu salalary [The history of the development of the basics of artificial intelligence and areas of application]. //Habarshy. K. Jubanov atyndagy Aqtobe memlekettik universiteti, 2020. №4. 25-31 bb.
Demingos P. Verhovnii Algoritm [The Supreme Algorithm]. – M.: Mann, 2016. 336 s.
Eskendır Z. Jasandy intellekt talai qylmysty ashady [Artificial intelligence will solve many crimes]. //Egemen Kazakhstan, 25 mamyr, 2023.
Galymjanqyzy S. Jasandy intelekt adamnyn ornyn basa ma? [Will artificial intelligence replace man?] //Egemen Kazakhstan, 28 mausym, 2019.
Hokins Dj. Bleiksli S. Ob intellekte [About intelligence]. – M.: Vilyams_ 2016. – 240 s.
Hakimova T. Jasandy intellekt negizderi [Fundamentals of artificial intelligence]. Oqu qyraly. – Almaty: NUR PRESS, 2014. -106 b.
Harari Yu. N. 21 urok dlya XXI veka [21 Lessons for the 21st Century]. – Moscow, 2019.
Isabaeva D., Sabet A. Jasandy intellekt negizderinin damuy jane qoldanu salalary [Development of the basics of artificial intelligence and areas of application. Education – science-business integration: current problems and prospects]. Bilim – gylym – biznes integrasiasy: ozekti maseleleri men bolashagy. Studentter men magistranttar, doktoranttar jane jas galymdardyn VIII respublikalyq, gylymi-tajiribelik konferensiasynyn materialdar jinagy. – Oskemen, 2022.
Ishakova A. Primenenie iskusstvennogo intellekta [The use of artificial intelligence //Bulletin of Modern Research] //Vestnik sovremennih issledovanii. 2018. №9. _261-262 s.
Joljan G. Jasandy intellekt jane qauipsizdik [Artificial intelligence and security]. //Egemen Kazakhstan, 21 tamyz, 2023. 4 b.
Junishan A. Jasandy intellekt adamzattyn jauy ma? [Is artificial intelligence the enemy of humanity?] //Egemen Kazakhstan, 2 nauryz, 2023.
Kostornov A. Neirokompyuting – sovremennii intellektualnii instrument poznaniya [Neurocomputing is a modern intellectual tool of cognition]. – M.: IUO RAO, 2017. №1-2, 58-61 s.
Kolesnikova G. Iskusstvennii intellekt: problemi i perspektivi [Artificial intelligence: problems and prospects]. //Videonauka: setevoi jurnal. 2018. №2 (10).
Kokenai S. Jasandy intellekt adamzatty koronovirustan emdei ala ma? [Can artificial intelligence cure humanity from coronavirus?] //Egemen Kazakhstan, 16 shilde, 2020.
Lopatina A. Iskusstvennii intellekt: polza ili opasnost [Artificial intelligence: benefit or danger]. //Vestnik sovremennih issledovanii. 2018. №9. 162-163 s.
Mihailova I. Perspektivi ispolzovaniya iskusstvennih intellektov [Prospects for the use of artificial intelligence]. // Sovremennie nauchnie issledovanii i razrabotki. 2018. №6. 475-476 s.
Maxwell J.K. Electromagnetic theories. Selected works. — М.: ГИТТЛ, 1952. — P. 687.
Robototehnika, prognoz,_ programmirovanie: sbornik [Robotics, forecasting, programming: collection]. /Pod red. G. Malineckogo. – M._ Stereotip_ 2019.
Schwab K. The Fourth Industrial Revolution. – Germany: Crown Publishing Group, 2016.
Tolk A. Concepts and Methodologies in Modeling and Simulation. 2015. P. 106.
Wiener N. Cybernetics. M.: Nauka, 1968. P. 288.
Авторлар туралы мәлімет:
Тулекова Гулжан Хажмуратовна (корреспондент автор) – филология ғылымдарының кандидаты, «Тұран» университетінің журналистика және аударма ісі кафедрасының қауымдастырылған профессоры (Алматы қ., Қазақстан, эл. пошта: gulzhan.tulekova123@gmail.com);
Мусабекова Гульжан Закариевна – филология ғылымдарының докторы, «Тұран» университетінің журналистика және аударма ісі кафедрасының профессоры (Алматы қ., Қазақстан, эл. пошта: gulzhan1564@mail.ru);
Шойбекова Алима Жорабаевна – педагогика ғылымдарының магистрі, Қазақ ұлттық Медицина университетінің лекторы (Алматы қ., Қазақстан, эл. пошта: e-mail: alima-almaty@mail.ru);
Әлміш Жадыра. – Әлеуметтік ғылымдар магистрі, «Тұран» университеті, (Алматы қ., Қазақстан, эл. пошта: e-mail: zh.almish@turan-edu.kz);
Советова Зәуре Советқызы – филология ғылымдарының кандидаты, Ғұмарбек Дәукеев атындағы Алматы энергетика және байланыс университетінің қауымдастырылған профессор-оқытушысы, (Алматы қ., Қазақстан, эл. пошта: e-mail: zh.almish@turan-edu.kz);
Information about authors:
Tulekova Gulzhan – (corresponding author) - candidate of philological sciences, associate professor of the Department of Journalism and Translation of «Turan» University (Almaty, Kazakhstan, e-mail: gulzhan.tulekova123@gmail.com);
Mussabekova Gulzhan – Doctor of philological sciences, professor of the Department of Journalism and Translation of «Turan» University (Almaty, Kazakhstan, e-mail: gulzhan1564@mail.ru);
Shoibekova Alima – Master of Pedagogical Sciences, Senior Lecturer of the Kazakh National Medical University (Almaty, Kazakhstan, e-mail: alima-almaty@mail.ru);
Almish Zhadyra – Master of Social Sciences, «Turan» University, (Almaty, Kazakhstan, e-mail: zh.almish@turan-edu.kz);
Sovetova Zaure – Candidate of Philological Sciences, Teaching Associate Professor of Almaty University of Power Engineering and Telecommunications named after Gumarbek Daukeyev (Almaty, Kazakhstan, e-mail: gulzhan1564@mail.ru);
Поступило 27 февраля 2024 г.
Принято 8 мая 2024 г.
