Қазақстандағы Whatsapp пен Telegramды интернет кеңістігіндегі топтық құбылыс ретінде позициялау
DOI:
https://doi.org/10.26577/HJ.2024.v72.i2.12Кілттік сөздер:
Интернет мессенджерлер, әлеуметтік желілер, WhatsApp және Telegram, Қазақстан.Аннотация
Мақалада әлеуметтік желілердің ерекше түрі ретінде қарастырылатын интернет-мессенджерлер (ИM) дамуының заманауи үрдістері талданады. Зерттеудің мақсаты – шетелдік және отандық тәжірибе негізінде медиаресурстардың жаңа түрлеріндегі жіктеу мен типтеудің мәселелерін анықтау. Мобильді және веб-қосымшалардың техникалық және мақсатты сипаттамаларын, сондай-ақ оларды әзірлеушілердің тиімді қауіпсіздік, шифрлау және деректерді сақтауға қатысты әкімшілік саясатын ескере отырып, жан-жақты зерттеулердің мысалдары келтірілген. Қазақстандағы кең тараған интернет-мессенджерлер мен әлеуметтік желілерге, олардың дәстүрлі БАҚ-пен байланысына салыстырмалы талдау жасалды. Оларды пайдалану статистикасы және эволюциялық дамудың анықталған тенденциялары жаһандық тенденциялар аясында аймақтық ауқымда таралу заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік берді. Жаңа интернет инфрақұрылымын қалыптастыру кезіндегі редакциялық саясаттың жалпы бағыты туралы түсінік беретін Қостанай облысының және Қазақстан республикасының БАҚ мысалдары негізінде эмпирикалық деректер келтірілген. WhatsApp және Telegram жетекші интернет-мессенджерлерінің коммуникациялық артықшылықтарына, олардың жаңа ақпараттық құралдарды (арналар, инфоботтар, қауымдастықтар, жеке топтар және т.б.) енгізу және дамыту арқылы дәстүрлі әлеуметтік желілермен бәсекелестігіне ерекше назар аударылады.
Жұмыстың ғылыми жаңалығы жаңа буын интернет-коммуникаторларының дәстүрлі әлеуметтік желілерден айырмашылығы, ерекшеліктерін зерттеу және егжей-тегжейлі талдау болып табылады, сондай-ақ болып жатқан процестердің заңдылықтарын анықтау және жоғары үлесі бар дербес және қорғалған бағдарланған қосымшалар ретінде WhatsApp ЖӘНЕ Telegram интернет-мессенджерлерінің табиғатын зерттеуге инновациялық тәсілді қалыптастыру. Тәжірибелік тұрғыдан алғанда, әлемдік тәжірибемен салыстырғанда Қазақстанда IM қолданудың таралуы туралы деректер келтіріліп, осы байланыс құралдарының қазақстандық медиа-ортада орналасу ерекшеліктері анықталды.
Библиографиялық сілтемелер
Alahmad M. Budapest International Research and Critics in Linguistics and Education Journal, №3-2020, P.1274-1280.
Barns J. Classes and Assemblies in the Norwegian Island Arrival //The Human Attitudes. Manchester, 1951. P. 34–65.
Cetinkaya L. An Educational Technology Tool That Developed in The Natural Flow of Life Among Students: WhatsApp. International Journal of Progressive Education, Volume 13 Number 2, 2017. P.29-47.
Dey S., Parabhoi L. (2017). Use of Social Networking Site WhatsApp among the user of State Library, Shimla: a Case Study.
Faramarzi S., Tabrizi H., Chalak A. Telegram: An instant messaging application to assist distance language learning, 2019. P.132-147.
Fischer J. and others. Clustering Social Media Services and Messengers by Functionality. Journal of Information Science Theory and Practice. 8(4): 06-19, 2020.
Kemp S. Digital 2023: Global Overview Report. - URL: https://datareportal.com/reports/digital-2023-global-overview-report.
Larson G. Instant messaging. Encyclopedia Britannica. - URL: https://www.britannica.com/topic/instant-messaging (accessed 04.04.2024).
Lears K. (2017) Instant Messengers, IRC, and ICQ. Sage Publications.; Encyclopedia of Social Media and Politics.
Oseni K., Dingley K., Hart P. Instant Messaging and Social Networks — The Advantages in Online Research Methodology. International Journal of Information and Education Technology, Vol. 8, No. 1, January 2018.
Popov E., Simonova, V., Komarova O. (2019). Effects of Social Media in the Digital Economy. Bulletin of Ural Federal University. Series Economics and Management. 18. 168-185. 10.15826/vestnik.2019.18.2.009.
Voida A., Erickson T., Kellogg W., Mynatt E. (2004). The meaning of instant messaging. URL:
https://www.researchgate.net/publication/229003679_The_meaning_of_instant_messaging (дата обращения: 04.04.2024).
Wilson F. What Just Happened? - URL: https://avc.com/2014/12/what-just-happened (дата обращения: 04.04.2024).
ГКП “Костанай-Су” запустило WhatsApp чат-бот. "Наш Костанай". - URL: https://top-news.kz/gkp-kostanaj-su-zapustilo-whatsapp-chat-bot
Диков А. Эволюция интернета от начала наших дней и далее // Школьные технологии. 2019. №2. - URL:
https://cyberleninka.ru/article/n/evolyutsiya-interneta-ot-nachala-do-nashih-dney-i-dalee (дата обращения: 05.03.2024).
Запечников С., Кожухова П. О криптографической стойкости сквозных защищенных соединений в мессенджерах WhatsApp и Telegram. - URL: DOI: http://dx.doi.org/10.26583/bit.2017.4.04
Зинкин Е.А. Приложения, социальные сети и мессенджеры как платформы распространения новостного контента СМИ // Огарёв-Online. 2019. №1 (122). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/prilozheniya-sotsialnye-seti-i-messendzhery-kak-platformy-rasprostraneniya-novostnogo-kontenta-smi (дата обращения: 14.04.2024).
Кастельс М. Становление общества сетевых структур. Новая постиндустриальная волна на Западе. Антология. Под ред. В. Л. Иноземцева. М., «Acadеmia», 1999, стр. 494.
КНБ прокомментировал, в каких случаях спецслужбы будут читать переписки казахстанцев. - URL: https://ru.sputnik.kz/20190726/knb-sertifikat-bezopasnoct-lichnye-perepiski-kazakhstan-11066612.html
Корнев М. Мессенджеры для СМИ: только инструмент или новый канал дистрибуции? – Журнал «Журналист», 12-2015. – URL: https://jrnlst.ru/product (дата обращения: 14.04.2024).
Кудревич М., Шкурова Е. Место социальных сетей и мессенджеров в информационном пространстве Беларуси. Журнал БГУ. Философия. Психология. 2023;1:57–64. - URL: https://doi.org/10.33581/2520-2251-2023-1-57-64
Назван самый популярный у россиян мессенджер. - URL: https://lenta.ru/news/2023/01/23/telegram_wp (дата обращения: 05.03.2024).
Рейтинг социальных сетей в Казахстане и что от них ждут покупатели. - URL: https://profit.kz/news/64582/Rejting-socialnih-setej-v-Kazahstane-i-chto-ot-nih-zhdut-pokupateli
Степанов В. (2016). Возрождение интернет-мессенджеров: чем они могут быть полезны журналистам? - URL: https://www.researchgate.net/publication/309806622_Vozrozdenie_internet-messendzerov_cem_oni_mogut_byt_polezny_zurnalistam (дата обращения: 05.03.2024).
References
Alahmad M. (2020) Budapest International Research and Critics in Linguistics and Education Journal, №3-2020, P.1274-1280.
Barns J. (1951) Classes and Assemblies in the Norwegian Island Arrival //The Human Attitudes. Manchester, 1951. P. 34–65.
Cetinkaya L. (2017) An Educational Technology Tool That Developed in The Natural Flow of Life Among Students: WhatsApp. International Journal of Progressive Education, Volume 13 Number 2, 2017. P.29-47.
Dey S., Parabhoi L. (2017). Use of Social Networking Site WhatsApp among the user of State Library, Shimla: a Case Study.
Faramarzi S., Tabrizi H., Chalak A. (2019) Telegram: An instant messaging application to assist distance language learning. P.132-147.
Fischer J. and others. (2020) Clustering Social Media Services and Messengers by Functionality. Journal of Information Science Theory and Practice. 8(4): 06-19, 2020.
Kemp S. Digital 2023: Global Overview Report (2023). - URL: https://datareportal.com/reports/digital-2023-global-overview-report.
Larson G. (2024) Instant messaging. Encyclopedia Britannica. - URL: https://www.britannica.com/topic/instant-messaging (accessed 04.04.2024).
Lears K. (2017) Instant Messengers, IRC, and ICQ. Sage Publications.; Encyclopedia of Social Media and Politics.
Oseni K., Dingley K., Hart P. (2018) Instant Messaging and Social Networks — The Advantages in Online Research Methodology. International Journal of Information and Education Technology, Vol. 8, No. 1, January 2018.
Popov E., Simonova, V., Komarova O. (2019). Effects of Social Media in the Digital Economy. Bulletin of Ural Federal University. Series Economics and Management. 18. 168-185. 10.15826/vestnik.2019.18.2.009.
Voida A., Erickson T., Kellogg W., Mynatt E. (2004). The meaning of instant messaging. URL:
https://www.researchgate.net/publication/229003679_The_meaning_of_instant_messaging (дата обращения: 04.04.2024).
Wilson F. (2014) What Just Happened? - URL: https://avc.com/2014/12/what-just-happened (дата обращения: 04.04.2024).
GKP “Kostanaj-Su” zapustilo WhatsApp chat-bot [Kostanay-Su launched WhatsApp chat-bot]. "Nash Kostanaj" (2023). - URL: https://top-news.kz/gkp-kostanaj-su-zapustilo-whatsapp-chat-bot.
Dikov A. (2019) Evolyuciya interneta ot nachala nashih dnej i dalee [The evolution of the Internet from the beginning of our days and beyond] // Shkolnye tehnologii. 2019. №2. - URL:
https://cyberleninka.ru/article/n/evolyutsiya-interneta-ot-nachala-do-nashih-dney-i-dalee.
Zapechnikov S., Kozhuhova P. (2017) O kriptograficheskoj stojkosti skvoznyh zashhishhennyh soedinenij v messendzherah WhatsApp i Telegram [About the cryptographic strength of end-to-end secure connections in messengers WhatsApp and Telegram]. - URL: DOI: http://dx.doi.org/10.26583/bit.2017.4.04
Zinkin E.P. (2019) Prilozheniya, sotsialnye seti i messendzhery kak platformy rasprostraneniya novostnogo kontenta SMI [Apps, social networks and messengers as platforms for disseminating media news content] // Ogarev-Online. 2019. №1 (122). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/prilozheniya-sotsialnye-seti-i-messendzhery-kak-platformy-rasprostraneniya-novostnogo-kontenta-smi.
Kastels M. Stanovlenie obshchestva setevykh struktur. Novaya postindustrialnaya volna na Zapade. Antologiya. Pod red. V. L. Inozemtseva. M., «Academia», 1999, p. 494.
KNB prokommentiroval, v kakih sluchayah speczsluzhby budut chitat perepiski kazahstancev [The KNB commented on when intelligence services will read correspondence of Kazakhstanis]. (2019). - URL: https://ru.sputnik.kz/20190726/knb-sertifikat-bezopasnoct-lichnye-perepiski-kazakhstan-11066612.html
Kornev M. (2015) Messendzhery dlya SMI: tolko instrument ili novyi kanal distributsii? [Messengers for media: just a tool or a new distribution channel?] – Zhurnal «Zhurnalist», 12-2015. – URL: https://jrnlst.ru/product.
Kudrevich M., Shkurova E. (2023) Mesto socialnyh setej i messendzherov v informacionnom prostranstve Belarusi [Place of social networks and messengers in the information space of Belarus]. Zhurnal BGU. Filosofiya. Psihologiya. 2023;1:57–64. - URL: https://doi.org/10.33581/2520-2251-2023-1-57-64
Nazvan samyj populyarnyj u rossiyan messendzher [The most popular messenger among Russians has been named]. (2023) - URL: https://lenta.ru/news/2023/01/23/telegram_wp.
Rejting socialnyh setej v Kazahstane i chto ot nih zhdut pokupateli [Rating of social networks in Kazakhstan and what customers expect from them] (2023). - URL: https://profit.kz/news/64582/Rejting-socialnih-setej-v-Kazahstane-i-chto-ot-nih-zhdut-pokupateli
Stepanov V. (2016). Vozrozhdenie internet-messendzherov: chem oni mogut byt polezny zhurnalistam? [Revival of Internet messengers: how can they be useful for journalists?] - URL:
Сведения об авторах:
Тюлеев Мурат Ананович (корреспондентный автор) – докторант кафедры журналистики и коммуникационного менеджмента КРУ им. А. Байтұрсынұлы (г. Костанай, Казахстан, эл. почта: tma2014@mail.ru);
Кунгурова Ольга Григорьевна – кандидат филологических наук, профессор кафедры журналистики и коммуникационного менеджмента КРУ им. А. Байтұрсынұлы (г. Костанай, Казахстан, эл. почта: o.kungurova@gmail.com);
Мустафина Балажан Сергеевна – магистр социальных наук, заведующая кафедрой журналистики и коммуникационного менеджмента КРУ им. А. Байтұрсынұлы (г. Костанай, Казахстан, эл. почта: balazhan@mail.ru);
Information about authors:
Tyuleyev Murat (corresponding author) – Doctoral Student of the Department of Journalism and Communication Management of Akhmet Baitursynuly Kostanay Regional University (Kostanay, Kazakhstan, email: tma2014@mail.ru);
Kungurova Olga – Candidate of Philology, Professor of the Department of Journalism and Communication Management of Akhmet Baitursynuly Kostanay Regional University (Kostanay, Kazakhstan, email: o.kungurova@gmail.com);
Mustafina Balazhan – Master of Social Sciences, Head of the Department of Journalism and Communication Management of Akhmet Baitursynuly Kostanay Regional University (Kostanay, Kazakhstan, email: balazhan@mail.ru).
Поступило 9 марта 2024 года.
Принято 11 мая 2024 г.
